Komt er een Schots referendum over onafhankelijkheid?
Het is een belangrijk moment voor de onafhankelijkheidsbeweging in Schotland. Vandaag bepaalt de hoogste rechtbank in het Verenigd Koninkrijk, het Supreme Court, of de Schotten een referendum mogen houden.
Het hof heeft zich de afgelopen weken gebogen over de vraag of het Schotse parlement de bevoegdheid heeft om een referendum over onafhankelijkheid te houden zonder toestemming van de regering in Londen.
Eén referendum per generatie
Het is een langgekoesterde droom van Schotse nationalisten: afscheiding van het Verenigd Koninkrijk. Dat is ook de missie van premier Nicola Sturgeon van de Scottish National Party (SNP), die samen met de Groenen 72 van de 129 zetels heeft in het Schotse parlement. Ook de Groenen willen afscheiding van het Verenigd Koninkrijk. Het is het hoogste aantal voorstanders van onafhankelijkheid in het parlement ooit.
Het is volgens Sturgeon ondemocratisch dat de inwoners van Schotland niet zelf kunnen bepalen of ze wel of niet bij het Verenigd Koninkrijk willen horen. Maar of de Schotten daar juridisch gezien recht op hebben, daarover verschillen deskundigen van mening. Schotland heeft dus een eigen parlement, maar over het algemeen geldt: de constitutionele zaken liggen bij Westminster. En de Britse regering zegt steevast 'nee'.
In 2014 had toenmalig premier Cameron van het Verenigd Koninkrijk wél toestemming gegeven voor een volksraadpleging. Van alle Schotten stemde toen 55 procent tegen onafhankelijkheid. De toestemming uit Londen werd gegeven op voorwaarde dat maar een keer per generatie een onafhankelijkheidsreferendum gehouden zou worden.
Brexit als troefkaart
Alleen: deze afspraak is van voor de Brexit. En daarna zijn de kaarten opnieuw geschud, vindt Sturgeon. De meerderheid van de Schotten was namelijk tegen de Brexit, waardoor Schotland in feite tegen zijn zin uit de Europese Unie moest vertrekken.
Dat argument wordt nu als troefkaart gebruikt om na acht jaar opnieuw een referendum te forceren. Behalve de Brexit hebben de Schotse afkeer van de regerende Conservatieve Partij, de schandalen rondom Boris Johnson en het economische wanbeleid van Liz Truss de steun voor een referendum doen groeien.
Plan B
Kijk je naar de peilingen, dan spant het erom. Het schommelt steeds rond de 50-50, een tikje omhoog of een tikje naar beneden, maar geen duidelijke meerderheid. Een peiling of het referendum nu of op een later moment gehouden moet worden, wees uit dat 30 procent van de Schotten de voorkeur geeft aan 'nu'.
Als het Hooggerechtshof besluit dat het Schotse parlement niet de autoriteit heeft om een referendum te houden zonder toestemming uit Londen, dan heeft Sturgeon alvast een plan B. Ze wil de volgende landelijke verkiezingen enkel en alleen campagne voeren over de onafhankelijkheidskwestie. Wint ze met de SNP meer dan 50 procent van de Schotse stemmen, dan geldt die uitslag volgens haar de facto als een referendum.
