Op veel werkvloeren is grensoverschrijdend en ongewenst gedrag inmiddels onderwerp van gesprek. Het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht gaat een einde maken aan ongewenste situaties op de werkvloer. Volgens het ziekenhuisbestuur moet er een grens getrokken worden. En: chirurgen in het ziekenhuis nemen het voortouw.
"Al jaren poppen er van tijd tot tijd voorbeelden op uit verschillende sectoren. En na het zoveelste bericht over andere organisaties dacht ik nog, ach het valt mee, zeker bij ons", zegt bestuursvoorzitter Peter van der Meer. "Maar niks is minder waar. Gewoon in ons eigen ziekenhuis gebeurt dit ook."
Machtsverhoudingen
Tot dat besef kwam ook chirurg Maarten Lijkwan. Hij nam in december het initiatief om met zijn collega's een gedragscode op te stellen. "Blijkbaar hebben we toch nog niet door hoe we met elkaar omgaan. Wij staan als chirurgen bekend om bepaald gedrag, maar ik denk niet dat het anders is dan in een willekeurig bedrijf waar machtsverhoudingen spelen, zoals de advocatuur of de media."
We onthouden ons naar elkaar en naar onze medewerkers van pesten, (seksuele) intimidatie, discriminatie en machtsmisbruik.
De communicatie in de chirurgenappgroep vloog nogal eens uit de bocht. "Daar werden grappen in de app gegooid die niets met het ziekenhuis te maken hadden, maar wel als humor werden ervaren. Die grappen waren toch wel vaak vrouwonvriendelijk, een tikkeltje racistisch van aard. Dat willen we gewoon niet meer hebben", zegt Lijkwan.
Uit landelijk onderzoek blijkt dat een kwart van de zorgmedewerkers te maken heeft met grensoverschrijdend gedrag van collega's. Bij de jonge artsen is dat zelfs één op de drie.
"Het gaat vaak om 24-uursorganisaties, waarbij mensen met elkaar werken zonder toezicht van de leiding, zoals tijdens weekenddiensten. Dat geeft een sfeer van beslotenheid, waar intimidatie vaker de kop opsteekt", zegt onderzoeker Caroline Koetsenruijter, die meerdere boeken schreef over een giftige werkomgeving.
Co-schappen
Marit Mulder kan daar over meepraten. Zij liep als co-assistent mee met een chirurg. "Ik had al een minder prettige ervaring met mijn co-schap in een ander ziekenhuis. Ik mocht bijvoorbeeld tijdens een operatie niet naar het toilet, terwijl ik een niet-essentiële functie had bij die operatie. Er werd over mijn grens heen gestapt."
Een chirurg daarop aanspreken, is dan ingewikkeld. "Het lastige bij co-schappen is dat jouw begeleider ook jouw beoordelaar is", zegt Mulder. "Dus je hebt het gevoel afhankelijk te zijn voor een goed cijfer. Cijfers maken uit binnen de studie, want je wilt je specialiseren."
In het Albert Schweitzer ziekenhuis is er inmiddels een actieplan opgesteld gericht op het terugdringen van ongewenst gedrag in al z'n vormen. "Maar het gaat ook om het melden te stimuleren en het bespreekbaar maken van gedrag. Als bewezen wordt dat gedrag niet door de beugel kan, is er een zero-tolerancebeleid", zegt Van der Meer.
De grijstinten blijven, want niet alles is helder te definiëren. Waar ligt de grens van wat je wel of niet accepteert? "Daar worstel ik best mee", zegt afdelingshoofd Esmee Gayet, verantwoordelijk voor de operatiekamers in het ziekenhuis. "Als je iemand wilt aanspreken op het functioneren, moet je soms hard zijn over iets wat niet goed gaat. Soms krijg je dan als reactie: 'ik voel me niet veilig in wat je zegt."
Meld-app
Medewerkers van het ziekenhuis kunnen vanaf deze week terecht in de #zouikwatzeggen-app. De meld-app geeft houvast bij het zoeken van steun, of voor een gesprek met een betrokkene. En er kan ook direct - desgewenst anoniem - een melding worden gemaakt bij een interne vertrouwenspersoon. Ook de persoon die beklaagd is, kan via de app uitvogelen welke stappen zullen volgen.
De app werd ontwikkeld door vice-decaan Christa Boer van de geneeskundefaculteit van de VU Amsterdam. "Omdat we hoorden over gevallen van grensoverschrijdend gedrag en vonden dat studenten te veel drempels hadden om dit kenbaar te maken."
Een app is uiteraard niet dé oplossing, zegt Boer. "Die zit in het creëren van een veilig klimaat en inclusieve cultuur." Ze ziet dat door de media-aandacht rond het thema én de app studenten mondiger zijn geworden. "Maar het is heel belangrijk dat op sleutelposities in een ziekenhuis of andere organisaties er veel meer diversiteit is. Met een ander soort leiderschap doorbreek je bestaande structuren en verklein je het risico op grensoverschrijdend gedrag pas echt."
