Turkije manifesteert zich in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne als bemiddelaar. President Recep Tayyip Erdogan is de enige buitenlandse leider die met zowel Volodymyr Zelensky als Vladimir Poetin spreekt. Mede dankzij hem kwam er de - inmiddels opgeschorte - graandeal en werden gevangenen uitgewisseld. Maar waar staat Turkije eigenlijk?
De Turkse onderminister voor Buitenlandse- en EU-Zaken Faruk Kaymakcı, die een paar dagen in Nederland was, wil benadrukken dat zijn land de "onrechtvaardige en wrede" oorlog tegen Oekraïne afkeurt. Ook houdt Turkije vast aan de territoriale integriteit en eenheid van Oekraïne. "Maar", zegt hij tegen Nieuwsuur, "beide landen zijn strategische partners voor ons. En helaas zijn we met deze oorlog geconfronteerd."
Turkije steunt Oekraïne door drones te sturen, maar haalt tegelijkertijd de banden met Rusland aan. Daar maakt het Westen zich zorgen over. Voor de Turkse onderminister is het duidelijk: "We bevinden ons in deze zeer eigenaardige situatie vanwege het beleid van het Westen. Maar als je naar de plaats van Turkije vraagt, het Europa van Turkije, de natuur van Turkije én de toekomst van Turkije, dan ligt die in de Europese Unie."
Bergafwaarts
Dat het daar niet van komt ligt volgens de onderminister vooral aan de EU zelf. Zijn land wordt als kandidaat-lid de laatste jaren gemarginaliseerd, gediscrimineerd en weggeduwd van het EU-systeem, zegt hij.
Turkije-correspondent Mitra Nazar: "Natuurlijk wil Turkije lid worden van de EU, want dat is goed voor de stabiliteit van de Turkse economie. Maar het probleem is nou juist dat het land zich onder Erdogan de laatste jaren steeds verder vervreemdt van Europese waarden en democratische principes."
Onder Erdogan zijn er repressieve wetten gekomen en is de rechtspraak en de persvrijheid steeds verder onder druk komen te staan. Voor de vereisten aan het EU-lidmaatschap is de EU helder: Turkije moet hervormen en veranderen. "Maar het gaat hier eerder bergafwaarts", zegt Nazar.
Erdogan, die een goede band heeft met Poetin, legde Rusland - anders dan de EU - geen verregaande sancties op. "Elk land bepaalt z'n eigen maatregelen", zegt Kaymakcı. Turkije wil alleen VN-sancties opleggen en heeft problemen met de EU-sancties. "Als er geen overleg is, geen dialoog, tussen kandidaatlid Turkije en de EU, hoe kun je dan verwachten dat Turkije de sancties van de EU volgt die ook de belangen van Turkije schaden?"
Balanceer-act
Turkije kan bijna niet anders. Het land is voor 45 procent afhankelijk van Russisch gas en de Russische toeristen zijn belangrijk voor de economie. Sancties opleggen aan Rusland zou een enorme impact hebben. En daarom wil Turkije pas nadenken over sancties tegen Rusland als er sprake is van solidariteit tussen lidstaten, landen die elkaar helpen. Of zoals Kaymakcı het noemt: "als er beter wederzijds begrip is tussen Turkije en de EU". Dan pas kan er wat hem betreft in de toekomst gezamenlijk actie genomen worden. Op dit moment noemt hij dat niet realistisch.
Zo manoeuvreert Erdogan's Turkije zich door een veranderende wereld met een ingewikkelde balanceer-act tussen het Westen en Oekraïne, en Rusland. Hoe lang is dat vol te houden?
In ieder geval zolang Turkije op deze manier dingen gedaan krijgt bij Poetin. Want dat is voor de NAVO-bondgenoten gunstig. "Ze kijken ook nu natuurlijk weer naar Erdogan om de graandeal vlot te trekken. En Erdogan kan zich op deze manier laten gelden als bemiddelaar én als vredesstichter, dat hoopt hij", zegt Nazar. "Hij wil laten zien dat hij onmisbaar is op het wereldtoneel. Al was het maar met het oog op de verkiezingen volgend jaar."
