Litouws vredesinitiatief: alle Russen bellen en op andere gedachten brengen
Acht maanden na de Russische inval in Oekraïne is er nog geen zicht op een einde aan de oorlog. Litouwers hebben een creatieve manier bedacht om een Oekraïense overwinning naderbij te brengen door inwoners van Rusland op te bellen en in gesprek te gaan. Het voorzichtige motto van het initiatief Call Russia luidt: 'Eén telefoontje zal de oorlog niet beëindigen, maar 40 miljoen misschien wel'.
Inmiddels hebben zo'n 50.000 vrijwilligers uit allerlei landen al zeker 173.000 telefoongesprekken gevoerd met willekeurige Russen, vertelt initiatiefnemer Paulius Senūta. De Russische telefoonnummers haalde hij uit een database van een "vriend met IT-kennis". Vervolgens bouwde hij een website, waarmee met één druk op de knop een willekeurig nummer wordt gebeld.
De vrijwilligers van zijn internationale callcenter komen voornamelijk uit landen met een Russischtalige minderheid (Baltische staten) of veel Oekraïense vluchtelingen (Polen, Roemenië). Ook Nederland is relatief goed vertegenwoordigd, zegt de Litouwer. Aanvankelijk waren er ook vrijwilligers uit Rusland, maar daar is de site inmiddels geblokkeerd.
Raakvlakken vinden
Senūta heeft met een team van psychologen, diplomatieke onderhandelaars in oorlogssituaties en andere specialisten richtlijnen opgesteld voor het voeren van de telefoongesprekken. "Op die manier leidt de helft van de belletjes tot een echt gesprek, en ongeveer de helft daarvan zou ik willen bestempelen als succesvol." De gesprekken duren gemiddeld een uur, zegt de Litouwer.
Allereerst is het belangrijk om vertrouwen te winnen, bijvoorbeeld door interesse te tonen in de ander. Zo kan worden gepeild of de Russische gesprekspartner bereid is om over zijn of haar opvattingen te praten. "Die bereidheid is gegroeid naarmate de oorlog voortduurt en daarmee normaliseert." Volgens Senūta willen veel Russen over het conflict praten, omdat er in de Russische maatschappij weinig ruimte is om het thema te bespreken.
Niemand kan in één gesprek van gedachten worden veranderd.
Vervolgens leidt hij het gesprek langzaam in de richting van de misstanden in de oorlog en de vele onschuldige slachtoffers. "Iedereen wil onnodig leed voorkomen. Op die manier vind je gezamenlijke raakvlakken."
Senūta is inmiddels de tel kwijt, maar hij schat dat hij al zeker 500 telefoongesprekken heeft gevoerd. Hij heeft niet de illusie dat hij mensen in één gesprek volledig op andere gedachten kan brengen. "Sommigen zeggen dat wel, maar ik geloof dat niet. Het is een heel proces waar je doorheen moet: van ontkenning via woede en vertwijfeling tot langzame acceptatie."
Wantrouwen
Na in de afgelopen maanden vele urenlange telefoongesprekken te hebben gevoerd heeft hij het gevoel de Russen beter te begrijpen. "Er is niet één Rus, maar de identiteit van de gemiddelde Rus wordt gekleurd door het idee dat Rusland een groots land kan zijn, maar wordt tegengewerkt door het Westen", analyseert Senūta. "Het gevoel dat Rusland wordt vernederd en aangevallen verander je niet zo maar, dat zit in ze."
Daarbij speelt een interessante paradox een rol, ziet de Litouwer. "In het algemeen wantrouwen Russen de overheid, maar ze geloven wel de motieven van de overheid om Oekraïne binnen te vallen." Dat is volgens hem het gevolg van jarenlange propagandacampagnes. "In 20 jaar tijd is over het Westen een vijandbeeld gecreëerd, en dat lijkt het Westen al die jaren niet te hebben doorgehad."
Na honderden gesprekken schat Senūta dat twee op de drie Russen de Russische invasie in Oekraïne steunt. Er resten hem en zijn team dus nog miljoenen telefoontjes om de publieke opinie bij te sturen.
Draaiboek aanpassen
Het idee dat verandering in Rusland vanuit de bevolking moet komen leeft breder in Oost-Europa. Om die reden zijn Estland, Letland en Litouwen - evenals Polen, Tsjechië en Finland - gestopt met het verlenen van visa aan Russische mannen. Zij moeten in Rusland blijven om verandering af te dwingen, is de gedachte in de landen die in de recente geschiedenis ervaring opdeden met Russische onderdrukking.
Bij iedere grote ontwikkeling moet Senūta zijn draaiboeken weer aanpassen, zegt hij. "Sinds de zogenaamde annexatie van Oekraïense regio's door Rusland hoor ik veel dat 'Oekraïne moet stoppen met het aanvallen van Russisch grondgebied'. Hoe we daarmee omgaan, moeten we nog goed uitvinden."
