Letland weigert Russen die vluchten voor mobilisatie, 'we hoeven ze niet'
Honderdduizenden Russen ontvluchtten de afgelopen week hun moederland na de aankondiging van de mobilisatie, maar op asiel in EU-buurland Letland hoeven ze niet te rekenen. De minister van Buitenlandse Zaken van Letland, Edgars Rinkevics, laat er geen misverstand over bestaan. "Wij vinden ontkomen aan mobilisatie geen reden voor asiel. Deze oorlog duurt al zeven maanden. En al die tijd vonden de Russen het blijkbaar prima", zegt hij.
"Ze wisten dat het leger onschuldige burgers doodde in Oekraïne en deden niets. Ze kwamen niet massaal de straat op. En nu willen ze plotsklaps weg omdat ze zelf gedood dreigen te worden? Laat ze maar naar andere landen in de Europese Unie gaan, hier hoeven we ze niet", vervolgt Rinkevics.
Ook zorgen over veiligheid
Rinkevics heeft niet alleen morele bezwaren tegen de komst van de Russen. Hij maakt zich ook zorgen over de veiligheid in zijn land. Het is lastig om vast te stellen of de vluchtende mannen tegen Poetin en tegen de oorlog zijn, of dat ze alleen maar geen zin hebben om hun leven op het spel te zetten.
Letland heeft een grote Russischsprekende minderheid. Zo'n 30 procent van de Letten spreekt Russisch als eerste taal, in de hoofdstad Riga is dat ongeveer de helft. Uit onderzoek blijkt dat onder de Russischsprekenden ongeveer een kwart sympathieën heeft voor Poetins oorlog.
Dat zorgt voor toegenomen spanning in het land dat, net als de andere Baltische staten Estland en Litouwen, decennialang gedwongen onderdeel van de Sovjet-Unie was. Nog altijd ervaren de landen gevaar van grote buurman Rusland door cyberaanvallen en dreigende taal uit Moskou.
Velen van hen geloven dat Rusland het juiste doet met de oorlog in Oekraïne, maar willen er zelf niet aan meedoen.
"Russen willen hier natuurlijk graag heen komen", zegt de minister van Buitenlandse Zaken, "Want dat is makkelijk voor ze, er wordt hier veel Russisch gesproken. Maar we hebben geen plek voor hen. Als we zeker zouden weten dat ze anti-Poetin zijn, is het een andere zaak.", zegt de minister.
"Maar we zien wie er aan de grenzen staan. Velen van hen geloven dat Rusland het juiste doet met de oorlog in Oekraïne, maar willen er zelf niet aan meedoen. Die mensen toelaten zou gevaarlijk zijn voor Letland. En dan heb ik het nog niet eens over de spionnen die tussen de Russen kunnen zitten die naar de Europese Unie willen", vervolgt hij.
De harde Letse opstelling vormt een groot contrast met de opstelling van sommige andere EU-landen. In Nederland zei staatssecretaris Van der Burg eerder dat Russische mannen die niet willen vechten "zeker niet" teruggestuurd worden. Ook in Duitsland zei de minister van Binnenlandse Zaken dat Russen die willen vluchten voor mobilisatie wél welkom zijn.
De verdeeldheid tussen de lidstaten is lastig, want de Europese Unie heeft een gemeenschappelijke buitengrens. En wie eenmaal in de EU is, kan naar alle lidstaten reizen zonder verdere grenscontroles. En dus proberen de EU-landen op één lijn te komen. Maar ondanks crisisoverleg lijkt een gezamenlijke oplossing nog ver weg.
Rinkevics hoopt dat die uiteindelijk komt. Maar mocht het niet lukken een compromis te vinden dan sluit hij niet uit dat Letland op eigen houtje weer grenscontroles gaat invoeren. "Het is nu nog niet aan de orde. Maar dat moment kan wel komen."
Hij verwacht dat hij de landen die de Russen nu welkom willen heten kan overtuigen dat niet te doen. "Ik krijg al allerlei signalen uit Duitsland dat ze bij nader inzien terugkomen van hun eerste reactie. Dat ze toch terughoudender zullen zijn en de Russische deserteurs helemaal niet met open armen zullen ontvangen."
Vanuit historisch en geografisch perspectief begrijp ik de Letse argwaan tegen de Russen, maar deze mannen collectief de deur wijzen werkt contraproductief.
Het is niet zo dat Letland helemaal geen Russen opvangt. Aan het begin van de oorlog toonde het land zich juist wel bereid veel onafhankelijke Russische media onderdak te bieden. In een studio een half uurtje uit het centrum van Riga zit de redactie van TV Rain. Ze moesten noodgedwongen stoppen met uitzenden vanuit Moskou.
Hoofdredacteur Tikhon Dzyadko is uitgesproken kritisch over de Letse weigering de Russen die willen vluchten op te vangen. "Ik steun die houding niet, ik vind dat niet slim. Het zijn deze Russen die potentieel tegen de oorlog zijn. Die onderdeel willen uitmaken van onze beschaafde wereld. Vanuit historisch en geografisch perspectief begrijp ik de Letse argwaan tegen de Russen, maar deze mannen collectief de deur wijzen werkt contraproductief."
Rinkevics is niet onder de indruk. "Wij hebben meestal gelijk als het over Rusland gaat. Ik hoor vaker dat wij te emotioneel zouden zijn als het over Rusland gaat. Dat we hysterisch doen. Maar toen op 24 februari de oorlog begon, zijn die geluiden behoorlijk verstomd. Wij waarschuwden al jaren waar Poetin toe in staat is. Nu zeggen mensen: jullie hadden gelijk, en wij zaten fout."
