Sportwereld zoekt oplossing grensoverschrijdend gedrag: uniforme aanpak lastig
De onthullingen over grensoverschrijdend gedrag in de sportwereld volgen elkaar in een razendsnel tempo op. Geen sport lijkt te ontkomen aan het feit dat topsport bedrijven ook forse schaduwkanten kent, waarbij het menselijke aspect geregeld volledig naar de achtergrond is verdwenen.
Sportkoepel NOC*NSF heeft de bestrijding van grensoverschrijdend gedrag tot topprioriteit gemaakt en gaat financiering van topsport koppelen aan integriteitsplannen.
Diverse sportbonden en -organisaties zijn zelf aan de slag gegaan om een veilig sportklimaat voor sporters en coaches te creëren. Een rondgang bij diverse sportorganisaties levert echter het beeld op dat die ene, geweldige oplossing er (nog) niet is.
'Ambitie niet bijstellen'
"We moeten onze ambities of hard trainen niet bijstellen. Dat hoort bij topsport. Maar die check van 'gebeurt het op een manier waar we achter staan', dat is de stap die we moeten maken."
De uitspraak is van Inge Janssen, voorzitter van de atletencommissie van NOC*NSF. "Prestaties zijn mooi, dat is waar topsport grotendeels om draait. Het mag echter nooit ten koste gaan van een goed sportklimaat."
Topsport in Nederland speelt zich voor een belangrijk deel af op nationaal trainingscentrum Papendal, waar koepelorganisatie NOC*NSF de afgelopen jaren enorme investeringen heeft gedaan om de Nederlandse topsporter aansluiting te laten krijgen met de mondiale top.
Met succes, want Nederland vierde op de laatste Olympische Spelen zowel in de winter- als zomersporten grote successen.
Toptien
Tokio vorig jaar spande de kroon met liefst 36 medailles (10 goud, 12 zilver en 14 brons), een aantal waar men in een niet eens zo ver verleden niet eens van durfde te dromen. De weg die onder de in april vertrokken technisch directeur Maurits Hendriks zo'n dertien jaar werd gevolgd, leverde Nederland klasseringen bij de beste tien landen van het olympische medailleklassement op, ongekend voor zo'n klein land.
Hendriks' opvolger André Cats is niet van plan de hoge ambities los te laten. Ook niet door de onthullingen over grensoverschrijdend gedrag, die in de zomer van 2020 begonnen bij het turnen en vervolgens ook hockey, triatlon, voetbal, roeien en atletiek raakten.
"Je kunt gewoon excelleren, de beste van de wereld proberen te worden op een respectvolle manier, waar iedereen zich bij veilig voelt", is de overtuiging van Cats.
De vraag dringt zich op of de medaillefabriek op Papendal zijn doel niet voorbij is geschoten, gezien het grote aantal dossiers dat het Centrum Veilige Sport Nederland dit jaar over grensoverschrijdend gedrag in sport behandelt. Het aantal dossiers komt in 2022 boven de duizend uit.
Veel zaken zijn afkomstig uit de breedtesport, maar dit jaar komt het aantal dossiers in de topsport boven de 140 uit. Topsporters zijn kennelijk, wellicht mede door de mondiale #MeToo beweging die ontstond tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag, veel mondiger geworden de laatste jaren.
Gedragscode
"Het gaat alle kanten op"', zegt Inge Janssen. "Dat is ook meteen wat het gesprek hierover ingewikkeld maakt. Dat het er vroeger ook zo aan toeging, is een dooddoener. Alles komt, denk ik, samen in: wat is nou een sportklimaat waarin de sporter ook als mens wordt gezien?"
Janssen is voorstander van een gedragscode in de topsport. "Dat die er niet is, merk je nu ook in bepaalde procedures. Als er helemaal geen richtlijnen en normen zijn, kun je mensen ook niet aanspreken op hun gedrag."
Als je de beste wilt zijn van acht miljard mensen, kun je daarbij bedenken dat dat niet over rozen gaat, dat je hobbels tegenkomt en confronterende gesprekken moet voeren.
Bij de aanstelling van Cats als opvolger van Hendriks was een veilig sportklimaat een belangrijk onderdeel van de gesprekken die hij met NOC*NSF voerde. De sportkoepel komt ook in actie, maar diverse partijen hebben daar niet op gewacht.
Verwaarloosd
Algemeen directeur Erik Gerritsen ging met hockeybond KNHB naar aanleiding van aantijgingen aan het adres van bondscoach Alyson Annan over een onveilig sportklimaat bij het Nederlands vrouwenteam op zoek naar antwoorden hoe het bij andere sportbonden was geregeld.
Hij schrok een beetje. "Waar wij navraag deden, was die informatie niet beschikbaar. Kennelijk is dit iets wat de topsport in volle breedte heeft verwaarloosd."
De hockeybond is inmiddels bezig met een humanresourcemanager topsport. De visie op topsport is aangepast, waarbij de prestatie leidend is, maar ook de route waardevol moet zijn. Daarnaast wil de bond via een speciaal ontwikkelde app inzicht krijgen in het welzijn van de sporters. "Een digitale welzijnscheck die we bij het nationale mannen- en vrouwenteam inzetten en komend jaar bij al onze teams", legt Gerritsen uit.
Bij schaatsteam IKO maakt inmiddels sportpsycholoog Yara van Gendt deel uit van de staf. Een unieke mentale totaalaanpak, geïntegreerd in de ploegstructuur.
"Mijn doel is laagdrempelig zijn in de sportwereld. Elke twee weken voer ik gesprekken met de rijders hoe het met ze gaat, over hun studie, werk, relatie met trainers. Je kunt nooit helemaal voorkomen dat er dingen gebeuren, maar op deze manier kunnen we er wel eerder bij zijn. We kunnen preventiever samenwerken", zegt ze.
Oud-internationals
Bij het Nederlands vrouwenwaterpoloteam pakken ze het weer anders aan. Marga van Feggelen en Madeline van Heemstra zijn oud-internationals en de praatpalen van de selectie. Zij doen de evaluatiemomenten. "We hebben zelf in Oranje gespeeld, dus we weten waar we het over hebben. Door middel van onze gesprekken kunnen ze hun gevoel uiten, alles vertellen wat je bij je eigen coach niet zo gauw zal doen."
Manager topsport Arno Havenga, oud-bondscoach van de waterpolosters, is blij met de ondersteuning. "Topsport wijkt af van de dagelijkse wereld op straat. Het is prettig als je mensen hebt die daar kennis van hebben. Ik vind het eigenlijk noodzakelijk dat die mensen begrijpen wat er in zo'n sporter omgaat."
Wat de bonden verbindt is de poging een veilig sportklimaat te garanderen. Havenga: "We hebben de basis gecreëerd waarin dat wel kan. Het draagt bij aan een goede leefomgeving met elkaar."
Cats steunt elke poging van de bonden om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. "Topsport is grenzen verleggen. Als je de beste wilt zijn van acht miljard mensen, kun je daarbij bedenken dat dat niet over rozen gaat, dat je hobbels tegenkomt en confronterende gesprekken moet voeren. Dat kan en moet altijd op een respectvolle, menselijke manier."
