Gazprom

Minister dwingt gemeenten tot nieuwe dure gascontracten, geld gaat naar Rusland

  • Ties Keyzer

  • Ties Keyzer

Zo'n 120 gemeenten zijn hard op zoek naar een nieuwe gasleverancier om het stadhuis, zwembaden en sporthallen ook komende winter warm te houden. Het ministerie van Economische Zaken & Klimaat gaf ze in april de opdracht om het lopende contract met Gazprom Energy, de Nederlandse dochtermaatschappij van het Russische staatsgasbedrijf, binnen een half jaar te verbreken.

Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten (D66) wil voorkomen dat Nederlandse gasbetalingen de Russische oorlogsmachine spekken. Maar de opdracht dreigt een averechts effect te krijgen: Gazprom Energy koopt namelijk - net als Eneco en Greenchoice - gas in op de Europese gasmarkt. Op die spotmarkt, die nog altijd deels wordt bevoorraad door Rusland, mengt Russisch gas zich met Noors, Amerikaans of Algerijns gas. Gemeenten kopen die gasmix in.

Als een gemeente een contract opzegt, waarin jaren terug een lage prijs is afgesproken, moet het op de Europese markt nu voor een veelvoud van de prijs gas kopen. Dan rinkelt de kassa bij de leveranciers, dus ook in Rusland.

Maar minister Jetten houdt toch vast aan de opdracht. Hij ziet zich daartoe gedwongen door de Europese sancties die bepalen dat Nederlandse publieke diensten - waaronder gemeenten - geen contracten mogen hebben met Russische partijen.

Tientallen miljoenen

Gazprom Energy is de volle dochteronderneming van het moederbedrijf uit Moskou en valt daarmee volgens het ministerie onder de sanctiewet. Dat zet de lokale besturen voor het blok. Het aanbod van gas is namelijk schaars. De gemeente Den Haag schreef in de lente een aanbesteding uit en liet die tot eind juli lopen maar kreeg geen enkele reactie. Den Haag heeft bij het Rijk nu uitstel aangevraagd.

Als gemeenten wel een nieuwe leverancier vinden, betalen ze torenhoge prijzen. De gemeenten Arnhem en Nijmegen, die ook de aanbesteding doen voor een aantal kleinere gemeenten, ramen de extra kosten voor alleen de maanden oktober, november en december op 1,7 miljoen euro.

De bureaus die gemeenten begeleiden bij de inkoop, laten aan Nieuwsuur weten dat de opdracht van het Rijk de gemeenten in totaal "tientallen miljoenen" gaat kosten. Sommige gemeenten vroegen het ministerie om compensatie, maar kregen nul op het rekest.

Alle inkomsten naar Duitsland

In Duitsland kijken ze met verbazing naar Nederland. De Duitsers namen begin april de controle over bij Gazprom Germania, het Europese hoofdkantoor waar ook het Nederlandse Gazprom Energy onder valt. Ze plaatsten het bedrijf onder controle, de CEO werd vervangen, evenals een deel van het personeel.

En belangrijker nog: alle inkomsten uit contracten - dus ook die uit Nederland - vloeien sindsdien niet meer naar Rusland. Het voormalige moederbedrijf Gazprom is nog enig aandeelhouder, maar ontleent daar geen enkele zeggenschap of inkomsten meer aan. Dat maakt de Europese tak in de praktijk Duits, stelt de Duitse regering. De oud-Gazpromdochters gaan zelfs verder onder een nieuwe naam: SEFE (Securing Energy for Europe.)

Duitsland heeft inmiddels ruim 10 miljard euro gestoken in het overeind houden van de bedrijven, die belangrijk zijn voor de energiezekerheid. Daarom roept Duitsland Nederlandse afnemers op aan hun bestaande contracten vast te houden.

Maar minister Jetten acht het onvoldoende bewezen dat SEFE niet Russisch meer is. In die lezing staat Nederland opvallend genoeg alleen. Naast Duitsland doen ook Italië, Frankrijk, Zwitserland, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten mee met SEFE. Geen van deze landen heeft het bedrijf gesanctioneerd.

De Europese Commissie laat weten dat Brussel Nederland nergens toe dwingt: het is aan lidstaten zelf om de sanctiewetgeving te interpreteren.

'Nederland schendt mogelijk zelf sancties'

Verschillende experts kraken de Nederlandse interpretatie. "Het vreemde gevolg is dat er nu juist extra geld naar Rusland gaan", zegt sanctie-expert Sascha Kuhn van Simmons & Simmons. Energie-analist Jilles van den Beukel sluit zich hierbij aan: "Uiteindelijk doe je hier alleen Russische partijen een plezier mee."

Advocaat en sanctie-expert Viktor Winkler gaat nog een stap verder. De Europese sanctiewetgeving bepaalt ook dat overheden gesanctioneerde Russische entiteiten niet onnodig economisch voordeel mogen geven. "Als Nederlandse lokale overheden hun goedkope contracten moeten opzeggen en als vervanging extreem duur gas moeten kopen dat vrijwel zeker deels Russisch is, loopt Nederland een groot risico zelf de sancties te schenden," zegt hij.

Het ministerie van Economische Zaken & Klimaat blijft desgevraagd vasthouden aan het eerdere standpunt. De gesprekken met Duitsland en SEFE hebben het ministerie niet kunnen overtuigen. Daarom luidt de conclusie dat SEFE ondanks de Duitse maatregelen "nog Russisch eigendom is. Inkomsten komen uiteindelijk nog steeds ten goede aan de Russische staat. Het standpunt van EZK blijft daarom onveranderd."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl