Water en stroom nog schaars in 'getto' Marioepol: 'Vooral blij dat ik nog leef'

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

"De inwoners van Marioepol wonen in een getto." De burgemeester in ballingschap gebruikt grote woorden om de situatie in de zwaarbevochten havenstad te omschrijven. Door schade aan het rioolstelsel en het opgestapelde afval vreest hij voor een explosie van infectieziekten. "Cholera en dysenterie komen al voor."

Anderhalve maand nadat de Russen de Zuid-Oekraïense stad volledig in handen kregen, ligt Marioepol nog grotendeels in puin. In grote delen van de stad is er nog steeds geen water, gas en elektriciteit, blijkt uit gesprekken met vijf achtergebleven inwoners van de stad.

"De belangrijkste uitdaging is het begraven van alle slachtoffers", zegt Aleksandra via Telegram. "Lange tijd moesten mensen noodgedwongen hun overleden familieleden in de tuin begraven. Zij moeten worden opgegraven en herbegraven", vertelt Vadim (een pseudoniem, uit angst voor represailles).

Dodental een raadsel

Het is - en blijft mogelijk voor altijd - onduidelijk hoeveel mensen zijn omgekomen bij de slag om Marioepol. Het door de Verenigde Naties vastgestelde dodental staat op 1348, maar dat zijn slechts de bevestigde slachtoffers. Er zijn massagraven ontdekt waarin mogelijk duizenden lichamen liggen, maar die kunnen niet onafhankelijk worden onderzocht. De uitgeweken burgemeester houdt rekening met 50.000 doden.

Er worden nog voortdurend lichamen geborgen. Volgens een adviseur van de burgemeester zijn dit weekend nog zeker honderd doden onder een verwoest gebouw ontdekt. Maandag werden de overblijfselen van ten minste 170 mensen opgegraven op het terrein van de Azovstal-fabriek die lange tijd zwaar onder vuur heeft gelegen. De achterblijvers in Marioepol vertellen ook dat er geregeld mensen omkomen doordat achtergelaten explosieven ontploffen.

Het puinruimen onder Russische regie is in volle gang, zegt Julia. In haar appartement zijn 'slechts' de ramen eruit geblazen. "Dat geldt als lichtbeschadigd", andere woningen zijn niet meer te herstellen. Dat herbouwen gaat lang duren, denkt ze. Volgens Russische staatsmedia verloopt de wederopbouw van Marioepol in een "zeer hoog tempo". Het gebombardeerde theater moet in september alweer zijn deuren openen.

De bewoners zijn op zichzelf aangewezen bij het vinden van onderdak. Velen wonen op dit moment in deels ingestorte gebouwen. In het raamloze appartement van Elvira daalde de temperatuur in maart tot 2 graden onder nul, vertelt ze. "Iedereen werd ziek, ook mijn 14-jarige gehandicapte zoon. Medische hulp was er niet." Noodgedwongen woonde ze een maand in een kelder, waar het zo'n 6 graden was.

Ook de twintiger Greta woonde in een kelder, omdat haar huis is afgebrand. "Ik zat er met veertig anderen, tweeënhalve maand lang. Nu slaap ik bij een neef." Koken gebeurt buiten, op open vuur. Ze is er gelaten onder: "Ik ben vooral blij dat ik nog leef."

Water uit een put

Van de 430.000 mensen die voor de Russische invasie in de stad woonden, zijn er 100.000 tot 150.000 over. "Het is rustig op straat, maar het wordt wel steeds drukker", zegt Julia. Er worden provisorisch markten opgezet, vult Elvira aan. "Bijvoorbeeld op de parkeerplaats van een uitgebrand winkelcentrum."

Voedsel is er genoeg, vertelt Elvira. "Maar de prijzen zijn hoog en het aanbod wisselt. Vlees en vis zijn er bijvoorbeeld niet omdat er geen koeling is, door een gebrek aan stroom." De Russen delen voedselpakketten uit, zegt ze, met graan, boter en suiker. "Daarvoor moet je uren of zelfs een hele dag in de rij staan. Het gerucht gaat dat binnenkort alleen ouderen en zieken nog zo'n pakket mogen ophalen."

Ook voor drinkwaterverstrekking moet je in de wachtrij, zeggen de Marioepollers. Greta gaat voor water naar een waterput of naar open bronnen. "Ook zijn er mensen die het regenwater uit de kuilen in de weg scheppen. Dat wordt niet gedronken, maar gebruikt om te wassen of voor de wc."

Naast het gebrek aan schoon water vormt ook het opgestapelde vuilnis een risico voor de volksgezondheid. Volgens de gemeenteraad ligt er 9000 ton vuilnis op straat. Vadim: "Dat wordt nu mondjesmaat opgeruimd, maar het is maandenlang niet opgehaald." Met iedere zonnige dag neemt de stankoverlast verder toe.

Geen bevrijding

Julia zweert op haar geboortegrond te blijven: "Zoals we zeggen: het gras lijkt elders altijd groener, maar ik wil hier wonen". Wat haar betreft hoeft Oekraïne de stad niet te bevrijden: "Ik wil geen nieuwe bombardementen, dat overleef ik niet. Geloof me, iedereen die bevrijding door Oekraïne wil, is al wel vertrokken."

Vadim wil weg, want hij ziet geen toekomst voor zichzelf in de stad. Ook Greta wil vertrekken, maar weet niet hoe. "Alles wat ik bezat is verbrand, ook mijn geld." Ze leeft daarom van dag tot dag: "Eerst bad ik om te overleven, nu weet ik niet hoe ik moet leven."