Gevaar voor Johnson dreigt van twee kanten bij tussentijdse verkiezingen

• Arjen van der Horst

  Correspondent Verenigd Koninkrijk

Tiverton is een van die schilderachtige stadjes die het platteland in het graafschap Devon rijk is. Dit kiesdistrict is true Tory blue. Al honderd jaar stemt Tiverton steevast op kandidaten van de Conservatieve Partij.

Maar zelfs in dit rustige plaatsje borrelt en broeit het, bij de tussentijdse verkiezingen. De woede over de lockdownborrels in Downing Street is nog steeds tastbaar. Die frustratie groeide alleen maar meer toen het Conservatieve parlementslid van Tiverton, Neil Parish, zelf betrokken raakte bij een schandaal.

Parish stapte op nadat vrouwelijke collega's hem betrapt hadden op het bekijken van porno op zijn telefoon in het Lagerhuis. Vandaag kiezen de inwoners van Tiverton zijn opvolger. De Conservatieven dreigen de zetel kwijt te raken aan de oppositiepartij Liberaal-Democraten. Dat zou in normale tijden een stunt van jewelste zijn, maar het is nu niet ondenkbaar.

Veel inwoners van Tiverton, inclusief trouwe Conservatieve stemmers, hebben het dan ook helemaal gehad met premier Johnson. "Ik denk dat Boris het einde van het jaar niet overleeft. Ik hoop het ook niet, want hij verdient deze baan niet", zegt kiezer Ian McCauley. "Wat je ook van zijn ideeën vindt, zijn gedrag alleen al maakt hem ongeschikt voor het hoogste ambt."

Johnson dreigt ook Wakefield te verliezen

Het is niet de enige verkiezing die vandaag plaatsvindt in het Verenigd Koninkrijk. 400 kilometer noordelijker kiezen ook de Inwoners van de stad Wakefield een nieuw Lagerhuislid. De zittende Conservatieve volksvertegenwoordiger, Imran Ahmad Khan, werd uit de partij gezet, nadat hij was veroordeeld voor aanranding van een minderjarige jongen.

Wakefield is een oude industriestad in het graafschap Yorkshire, dat zich nooit helemaal heeft hersteld van de sluiting van de textielfabrieken en kolenmijnen. Dit was een van die typische Red Wall-districten in het midden en noorden van Engeland die Johnson zo verrassend wist te winnen in 2019.

Van oudsher was deze arbeidersstad een rood bolwerk waar Labour het altijd voor het zeggen had. Maar Brexit zette alles op zijn kop. In 2016 stemde twee derde van de kiezers van Wakefield voor Brexit. Drie jaar later wonnen de Conservatieven hier de Lagerhuisverkiezingen. Het was voor het eerst sinds 1931 dat de partij van Johnson dit kiesdistrict wist binnen te slepen.

Woede en frustratie

In 2022 dreigen de Tories Wakefield weer kwijt te raken. Ook hier zijn de woede en frustratie voelbaar. Niet zozeer over partygate, maar eerder over de groeiende armoede en sterk gestegen prijzen voor voedsel, elektriciteit en brandstof. Juist in verarmde steden als Wakefield komt de cost of living crisis hard aan. Volgens opiniepeilingen stevenen de Conservatieven af op een zware nederlaag in Wakefield.

Zo komt het gevaar voor Boris Johnson van twee kanten: hij dreigt kiezers te verliezen in plattelandssteden als Tiverton in het zuiden waar de traditionele achterban van de Conservatieven woont; én in kiesdistricten in Noord-Engeland als Wakefield, waar de Tories nieuwe kiezers hadden aangeboord.

Positie Johnson is wankel

Wat betekent dit voor de positie van Boris Johnson? Het verlies van twee zetels maakt niet zo veel uit voor zijn parlementaire slagkracht. In het Lagerhuis heeft hij immers een ruime meerderheid van 80 zetels. Bovendien zijn de uitslagen van tussentijdse verkiezingen doorgaans een slechte graadmeter voor de kansen van de regeringspartij bij de Lagerhuisverkiezingen, die ergens de komende twee jaar gehouden moeten worden.

Toch kunnen deze tussentijdse verkiezingen niet op een slechter moment komen. Na partygate willen de meeste Britten dat Johnson opstapt, zo blijkt uit opiniepeiling na opiniepeiling. Het rommelt in de Conservatieve fractie, waar een paar weken geleden nog een aanzienlijke minderheid voor een motie van wantrouwen stemde. Tegelijkertijd pakken zich steeds donkerder wolken samen boven de Britse economie. Volgens ramingen van de Bank of England zal de inflatie dit jaar uitkomen op 11 procent.

"Deze tussentijdse verkiezingen benadrukken hoe zwak het gezag is van de premier", zegt politicoloog Tim Bale van de Queen Mary University of London. Hij verwacht niet dat het verlies van deze twee kiesdistricten leidt tot het onmiddellijke aftreden van Johnson. Maar: "Dit zal leiden tot groeiende twijfels over zijn premierschap."