Hoe Zelensky de Kamer zal aansporen tot meer hulp Oekraïne

In Londen citeerde hij Shakespeare en Winston Churchill, in Washington Martin Luther King en verwees hij naar Pearl Harbor en 9/11. De Oekraïense president Zelensky doet altijd zijn huiswerk voordat hij een toespraak houdt. Vandaag is de Tweede Kamer aan de beurt.

Het komt zelden voor dat een buitenlands staatshoofd, in dit geval per videoverbinding, ons parlement toespreekt. Voor Zelensky is het minder bijzonder. Gisteren speechte hij voor het Storting in Noorwegen en dat was zijn twaalfde parlement in zo'n drie weken tijd.

"Ik denk dat dit het eerste voorbeeld is van oorlogsvoering door middel van toespraken", zegt hoogleraar journalistiek en retoriek Jaap de Jong (Universiteit Leiden). "'s Avonds een voor zijn eigen volk en overdag speecht Zelensky voor het parlement van een of ander land ter wereld. Zijn doel: de maximale steun verwerven."

In het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en in Duitsland kwam Zelensky met 'een speech op maat'. Dat zag er zo uit:

Vermoedelijk zal de 44-jarige Oekraïense leider tegenover de Tweede Kamer een verband leggen tussen het lot van zijn bevolking en de verwoesting en het leed in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog, of bijvoorbeeld refereren aan de MH17-ramp. Ook zal hij vrijwel zeker zijn legergroene kleding dragen, onze regering bedanken voor de hulp, en aandringen op meer.

"Als voormalig komiek en tv-acteur weet Zelensky precies hoe de media werken", zegt David Criekemans, hoofddocent internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen. "Hij probeert een empathische connectie te creëren met het buitenlandse publiek, ook via sociale media, en daar is hij erg sterk in."

Een vergelijking met gebeurtenissen uit de nationale geschiedenis kan helpen zo'n verbinding te maken. Vervolgens is het doel om de volksvertegenwoordigers in de Kamer ervan te overtuigen dat de Nederlandse regering meer kan en moet doen om te helpen, legt Criekemans uit. Zo ontstaat er extra druk op het kabinet om meer toezeggingen aan Kiev te doen.

Als vertegenwoordiger van de aangevallen partij krijgt Zelensky's boodschap extra gewicht. "Zijn landgenoten liggen onder vuur, dus als hij boosheid toont dan geloven we dat gelijk", zegt De Jong. Daarbij helpt het volgens hem dat de president helder spreekt in korte zinnen met simpele woorden.

De keuze om zijn pak te verruilen voor het inmiddels karakteristieke legergroene t-shirt, is volgens de hoogleraar ook een schot in de roos. Het accentueert de ernst van de situatie en versterkt Zelensky's imago als sobere leider. "Hij ziet eruit als een krachtige man die zo uit de loopgraaf is gestapt."

'Grazie', maar geen 'danke'

De president past ook zijn toon aan op het land dat hij toespreekt. De presidenten die het in Zelensky's ogen goed doen, zoals die van Polen en Canada, spreekt hij aan met de voornaam. Soms gooit hij er ook een bedankwoordje in de plaatselijke taal in, zoals arigato in Japan en grazie in Italië.

In de Bondsdag in Berlijn daarentegen werd geen danke gezegd. Ook sprak Zelensky de bondskanselier aan met zijn achternaam Scholz. "Je merkt dat hij met zijn boodschap wil kiezen om een land onder druk te zetten, zoals Duitsland, of vooral wil bedanken, zoals Polen."

Holocaustvergelijking

In de Israëlische Knesset lijkt Zelensky zijn hand te hebben overspeeld. Hij noemde het onbegrijpelijk dat de Israëlische regering amper meedoet met sancties tegen Rusland, en dat het land geen militaire steun levert aan Oekraïne. Hij maakte de vergelijking met de Holocaust, wat in Israël uiterst gevoelig ligt.

Veel Israëlische politici vonden dat Zelensky te ver was gegaan. Na de toespraak is het Rusland-beleid van Israël dan ook niet of nauwelijks veranderd.

Helpt zo'n toespraak?

Het valt eigenlijk niet te zeggen in hoeverre de presidentiële speeches vanuit Kiev een direct resultaat hebben qua toezeggingen of noodhulp. Daarvoor spelen te veel factoren een rol.

De informatiecampagne van de Oekraïense overheid als geheel heeft volgens Criekemans zeker bijgedragen aan de omvangrijke militaire en humanitaire steun vanuit het buitenland. Maar ondanks die steun blijft het een strijd van David tegenover Goliath, benadrukt de expert.

"Zelensky kan in nog wel tientallen landen speeches geven, maar dat zal de situatie in de Donbas niet veranderen", zegt Criekemans. Het is volgens de expert onvermijdelijk dat Rusland deze oostelijke regio uiteindelijk in zal nemen.