Van kritische journalistiek in Rusland is zo goed als niets meer over. Een van de laatste bastions van de vrije pers, de krant Novaja Gazeta, legt zichzelf, na een nieuwe waarschuwing van de Russische autoriteiten, voorlopig het zwijgen op.
Wat mogelijk meespeelt: een van de medewerkers van de krant interviewde zondag de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, samen met drie andere prominente Russische journalisten. "De video werd meer dan 4 miljoen keer bekeken in de eerste twaalf uur", zegt een van die journalisten, Mikhail Zygar, tegen Nieuwsuur.
En dat terwijl de Russische mediawaakhond had verboden het interview te publiceren. Maar het verbod gaf het interview juist meer aandacht en stuwde het aantal views op Youtube op, zegt Zygar. "Als de autoriteiten niet willen dat je het ziet, dan moet je het dus júíst kijken. Een betere reclame kan je niet krijgen in Rusland."
Gesprek verstoord door aanval
Zelensky, die Russisch sprak, zei in het interview onder meer dat hij bereid is een neutrale status van Oekraïne te overwegen als onderdeel van een vredesakkoord met Rusland. Verder had hij een stevige boodschap voor het Russische publiek: de Russische invasie van Oekraïne leidt tot de vernietiging van Russischsprekende steden. De Russische beschuldiging dat Oekraïne chemische en nucleaire wapens heeft, noemde hij "lachwekkend".
Kijk hier een deel van het interview, dat soms werd verstoord door raketaanvallen:
De journalisten spraken anderhalf uur met Zelensky. Drie van hen werken voor de onafhankelijke website Meduza, gevestigd in Letland en geblokkeerd in Rusland, het dagblad Kommersant en de eveneens geblokkeerde oppositiezender Dozhd.
Mikhail Zygar was de eerste hoofdredacteur van Dozhd maar is nu een onafhankelijke journalist. Hij vluchtte na het begin van de oorlog, zoals zoveel journalisten, naar het buitenland.
Veel mensen in Rusland hebben Zelensky nog nooit zien praten.
Rusland maakte het kritische journalisten de laatste jaren steeds moeilijker hun werk uit te oefenen. Een recent aangenomen wet zet hoge straffen op het noemen van de woorden 'oorlog' en 'invasie'.
Desondanks was het voor Zygar een lastige beslissing om te vertrekken. Zijn leven is voorbij, zo ervaart hij het. "Je leeft je leven en je hebt dromen en plannen voor de toekomst. Je hebt een gezin, een huis en een baan, je hebt veel dingen te doen die iets voor je betekenen en ineens is dat voorbij. Alles waar je je hele leven van gedroomd hebt is van de ene op de andere dag weg."
'Enorme haat tussen de landen'
Zygar is nu in in Berlijn, van waaruit hij het interview op Youtube kon zetten zonder gevaar te lopen opgepakt te worden. "We wilden Russische kijkers de echte president Zelensky laten zien. En ze echte informatie uit Oekraïne geven. Veel mensen in Rusland hebben Zelensky nog nooit zien praten. Ook Russen die niet murw geslagen zijn door de propaganda, ook de kijkers die hun nieuws van het internet halen, hebben z'n argumenten en z'n verklaringen nog nooit gehoord. Dus voor veel mensen was het interview een openbaring."
Tegelijkertijd wilden de journalisten aan de Oekraïners laten zien dat een dialoog met Russen nog steeds mogelijk is. "Want we begrijpen dat door de oorlog de haat tussen de twee landen enorm is. Ook als de oorlog morgen afgelopen is zullen de komende generaties het voelen. We zullen niet de mensen zijn die we waren."
Kijk het hele interview met Zelensky hier:
