Op een symbolische plek in de Israëlische Negev-woestijn is een historische top begonnen
In de Israëlische Negev-woestijn is een ontmoeting begonnen met de ministers van Buitenlandse Zaken van vier Arabische landen. Het is voor het eerst dat de ministers van Egypte, Marokko, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Bahrein samen in Israël zijn voor een officieel bezoek. Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken is aangeschoven.
De ontmoeting vindt vandaag en morgen plaats op een symbolische plek in de woestijn: de kibboets Sde Boker, waar de eerste Israëlische minister-president David Ben-Gurion begraven ligt. Ben-Gurion wordt in Israël gezien als de vader des vaderlands. Op het programma staat vanavond een gezamenlijk diner, en morgen zijn er officiële gesprekken en een persconferentie.
Of er concrete besluiten of stappen voortkomen uit de topontmoeting is onzeker. Maar voor Israël is alleen al het feit dat deze besprekingen plaatsvinden een diplomatieke opsteker. Een paar jaar geleden zou de topontmoeting nog ondenkbaar zijn geweest. Premier Naftali Bennett van Israël sprak dan ook al van een "historische dag".
Tot voor kort hadden de VAE, Bahrein en Marokko namelijk geen officiële diplomatieke banden met Israël, vanwege het conflict tussen Israël en de Palestijnen en de aanhoudende Israëlische bezetting van Palestijns gebied. Dat veranderde in 2020, toen de VAE en Bahrein met bemiddeling van de toenmalige Amerikaanse president Trump de zogeheten Abraham-akkoorden tekenden met Israël. Later dat jaar volgde ook Marokko. Egypte sloot in 1979 al vrede met de Joodse staat.
Iran belangrijk gespreksonderwerp
De gesprekken vinden grotendeels achter gesloten deuren plaats in een hotel, maar het ligt voor de hand dat Iran een van de belangrijkste gespreksonderwerpen is. De verschillende deelnemers hebben met elkaar gemeen dat ze het Iraanse regime als de grootste bedreiging in de regio zien. De ontmoeting kan dan ook gezien worden als een blijk van eenheid en samenwerking van de nog jonge bondgenoten tegenover Iran.
Israël en de Arabische Golfstaten delen de vrees dat Iran van plan is atoomwapens te ontwikkelen. Iran zegt met zijn nucleaire programma alleen vreedzame doelen na te streven, iets wat Israël en diens bondgenoten niet geloven. De landen wantrouwen dan ook de Amerikaanse pogingen om met Iran een nieuw akkoord te sluiten over een beperking van het Iraanse atoomprogramma, in ruil voor verlichting van economische sancties. Een dergelijke deal zou intussen binnen handbereik zijn, zeiden onderhandelaars deze week.
Onze toewijding aan het principe dat Iran geen nucleaire wapens mag ontwikkelen, is onwrikbaar.
Minister Blinken probeerde vanmiddag zijn Israëlische collega gerust te stellen. Volgens de Amerikaan is een akkoord de beste manier om de nucleaire ambities van Iran te beteugelen. "Onze toewijding aan het principe dat Iran geen nucleaire wapens mag ontwikkelen, is onwrikbaar", zei Blinken op een persconferentie.
Een andere kwestie die in het hotel in de woestijn aan bod zal komen, is de oorlog in Oekraïne. Israël heeft zich opgeworpen als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne, hoewel dat nog geen tastbare resultaten heeft opgeleverd. Toch sprak Blinken zijn waardering uit voor de bemoeienissen van premier Bennett, die onlangs een bezoek bracht aan de Russische president Poetin.
Palestijnen aan de zijlijn
Grote afwezigen bij de ontmoeting zijn de Palestijnen. Ze zijn fel tegen de toenadering tussen Israël en de Arabische landen en voelen zich in de kou gezet door hun Arabische broeders. Lange tijd was de Arabische positie dat er geen toenadering tot Israël mogelijk was voordat er een vredesakkoord zou zijn gesloten tussen Israël en de Palestijnen.
Het Palestijnse ministerie van Buitenlandse Zaken riep Arabische deelnemers aan de topontmoeting daarom op aandacht te hebben voor het gedrag van Israël in de bezette gebieden, zoals de uitbreiding van Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Ook de Palestijnse organisatie Hamas, die door het Westen als een terreurbeweging wordt gezien, sprak haar afkeuring uit over de diplomatieke bijeenkomst.
Minister Blinken gaat tijdens zijn bezoek aan het Midden-Oosten ook op bezoek bij de Palestijnse president Abbas. Verder riep hij Israël op stappen te ondernemen om de situatie in het gebied te de-escaleren, bijvoorbeeld door de groei van nederzettingen te beperken en huisuitzettingen van Palestijnen stop te zetten. Blinken herhaalde dat de VS voorstander blijft van een tweestatenoplossing, al lijkt die verder weg dan ooit.
