Israël wantrouwt atoomgesprekken met Iran, werkt aan 'plan B'
Terwijl de moeizaam verlopende atoomgesprekken met Iran dit weekend verder gaan in Wenen, vaart Israël een eigen koers. Tegen elke prijs wil het land voorkomen dat Iran een nucleair wapen in handen krijgt. Mocht de rest van de wereld er niet uit komen, dan 'zal Israël zichzelf beschermen', zei president Isaac Herzog deze week.
Israël wil dat er een 'plan B' klaarligt en zegt militaire opties voor te bereiden om het Iraanse atoomprogramma te dwarsbomen. Maar wat kan het land precies uitrichten, en tegen welke prijs?
Het Iraanse nucleaire programma is ook dit weekend weer de inzet van gesprekken in Wenen. Diplomaten onderhandelen over een doorstart van het atoomakkoord uit 2015. Volgens die deal zou Iran zijn kernprogramma beperken in ruil voor verlichting van economische sancties.
De Amerikaanse oud-president Trump trok zich in 2018 echter eenzijdig terug uit het akkoord en legde Iran nieuwe zware economische sancties op. Die treffen de oliehandel en andere sectoren van de Iraanse economie, die mede daardoor in zwaar weer verkeert.
Schaduwoorlog tussen Israël en Iran
Israël heeft weinig vertrouwen in de hernieuwde gesprekken met Iran, dat het ziet als de grootste bedreiging in de regio. Niet alleen vanwege de fel anti-Israëlische retoriek van het Iraanse regime, maar ook omdat Iran militaire en politieke steun verleent aan tegenstanders van Israël in de Palestijnse gebieden, Libanon en Syrië. De afgelopen jaren is een schaduwoorlog bezig tussen Israël en Iran, waarbij beide landen elkaar onder de radar pijn proberen te doen.
Het is voor Israël dan ook een schrikbeeld dat Iran op de rand komt te staan van de ontwikkeling van een atoombom. Op dit moment geldt Israël als de enige nucleaire macht in het Midden-Oosten.
Israël wil Iran steeds maximaal onder druk zetten en juichte het toe dat Trump in 2018 de deal opblies en de sancties opvoerde. Ook nu klinkt spierballentaal vanuit Israël: het land bepleit een 'plan B' als de gesprekken nergens op uitlopen. Deze week vloog de Israëlische minister van Defensie naar Washington, naar verluidt om gezamenlijke militaire acties tegen Iran te bespreken.
Ook kondigde Israël voor volgend jaar een grootschalige militaire oefening aan op de Middellandse Zee, om een luchtaanval op Iran te simuleren. Volgens een recente peiling steunt een kleine meerderheid van de Israëlische bevolking zo'n aanval, zelfs als die zonder Amerikaanse steun zou plaatsvinden. Iran waarschuwt dat voor zulke oefeningen 'een hoge prijs' zal worden betaald.
Toch vragen deskundigen zich af hoe ver Israël kan en wil gaan. "Het wapen waar Israël mee zwaait heeft nauwelijks munitie", schrijft de veelgelezen defensieanalist Amos Harel dit weekend in de krant Haaretz. Een succesvolle Israëlische luchtaanval op het Iraanse kernprogramma is volgens hem niet alleen lastig uitvoerbaar, maar kan ook leiden tot een ongewenste volledige oorlog met Iran en diens bondgenoten.
Hoe zat het ook alweer met de Iran-deal? We leggen het uit:
Wat Israël de afgelopen jaren wel heeft laten zien, is dat het op allerlei manieren in staat is het Iraanse atoomprogramma te frustreren. Zo werden verschillende vooraanstaande Iraanse kernwetenschappers geliquideerd, onder wie het vermoedelijke brein achter het nucleaire programma. Ook diverse cyberaanvallen en explosies in Iraanse kerninstallaties worden toegeschreven aan Israël.
Toch kon Israël daarmee niet voorkomen dat Iran steeds verdere stappen zet in de verrijking van uranium. In Israël is dan ook steeds vaker te horen dat het misschien toch niet zo'n handige zet was van Donald Trump om uit het atoomakkoord te stappen. Voor die tijd was er namelijk in ieder geval nog enige controle op het Iraanse programma.
Toch blijft Israël zeer sceptisch over een diplomatieke benadering. Een sterk wantrouwen tegenover Iran houdt de overhand. Om die reden wil de Israëlische regering zoveel mogelijk kaarten in handen hebben om Iran pijn te kunnen doen, en daaronder valt ook de optie van militair geweld. In hoeverre die kaart ook echt wordt uitgespeeld, zal de komende weken en maanden moeten blijken.
