Diplomaten VS en Iran in Wenen om deal te redden, maar wie knippert als eerste?

Na jaren van harde woorden, sancties en oplopende spanning komen diplomaten van de VS en Iran vandaag voor het eerst weer bij elkaar in Wenen om over een nieuwe Iran-deal te praten. Veel zal deze dag nog niet opleveren, maar het is al heel wat dat beide landen bereid zijn weer te gaan onderhandelen, zegt correspondent Daisy Mohr.

Echt bij elkaar komen de onderhandelaars van de VS en Iran trouwens nog niet vandaag. "Ze zullen zich niet in dezelfde kamer bevinden", zegt Mohr in het NOS Radio 1 Journaal. "We horen dat ze via tussenpersonen uit de andere deelnemende landen communiceren." Dat gebeurt waarschijnlijk in een hotel in de Oostenrijkse hoofdstad. De exacte locatie is niet vooraf bekendgemaakt.

Nadat de VS zich in 2018 heeft teruggetrokken uit de Iran-deal, volgens de toenmalige president was het "de slechtste deal ooit gesloten", stelde Washington zware economische sancties in tegen Iran. Dat land begon op zijn beurt het nucleaire programma weer uit te breiden. Er moet dus heel wat vertrouwen worden teruggewonnen voordat een nieuwe deal mogelijk is. Voordeel: de onderhandelaars kennen elkaar wel, want veel van hen waren betrokken bij het sluiten van de deal in 2015. "Biden was toen vicepresident, en dat helpt natuurlijk wel."

Een paar maanden geleden zag het er nog goed uit voor de voorstanders van de deal. "Toen Biden de verkiezingen won, was iedereen in een juichstemming over het Iran-dossier", zegt kernwapendeskundige Sico van der Meer van Instituut Clingendael. Biden had immers tijdens zijn campagne gezegd de Iran-deal weer nieuw leven in te blazen. "Maar toen werd hij president en bleef dat uit. Hij zegt nu: we willen wel weer instappen, maar dan moet Iran zich aan de afspraken houden."

Iran vindt op zijn beurt dat de VS, dat de impasse in 2018 heeft veroorzaakt, als eerste aan zet is en de economische sancties moet opheffen. Daarnaast wil het land garanties dat als de Irandeal weer wordt opgetuigd, de VS er straks niet weer uitstappen. "De VS had in de deal uit 2015 een speciale positie. Washington mocht voortdurend kiezen om de deal wel of niet te verlengen. Ik kan me voorstellen dat Iran nu zegt: dat willen we niet nog een keer."

Gesynchroniseerde aanpak

De VS stelde eerder voor om de sancties stap voor stap op te heffen, maar dat wil Iran weer niet. "Het gaat erom wie er als eerste knippert", zegt Van der Meer. "Dat is ook een kwestie van eer. Maar uiteindelijk zal Iran water bij de wijn moeten doen om van de sancties af te komen. Iran is een kleine speler, de VS een grootmacht."

Een mogelijkheid om de deal te redden zou de 'gesynchroniseerde aanpak' kunnen zijn, waarbij Amerika een klein deel van de sancties opheft, en Iran tegelijkertijd verdere inperking van het nucleaire programma zal starten. Of dat werkbaar is voor beide partijen valt nog te bezien, zegt Mohr.

Er staat hoe dan ook veel druk op de onderhandelingen, want in juni zijn er in Iran presidentsverkiezingen. De huidige, gematigde president Rohani is niet meer verkiesbaar, dus er komt sowieso een nieuwe president. Van der Meer: "Er is een kans dat de hardliners gaan winnen deze keer, en die zijn minder gebrand op een deal met de VS, dus er is haast bij. Als er geen akkoord is voor de verkiezingen, is het misschien te laat."