Incident in atoomcomplex heeft gevolgen voor nieuwe Irandeal: 'Urgentie is nu weg'

De stroomstoring in het Iraanse atoomcomplex in Natanz, afgelopen weekend, heeft gevolgen voor de onderhandelingen over een nieuw atoomakkoord. Daarover wordt sinds vorige week in Wenen gesproken. Amerika wil graag een nieuwe deal met Iran, "maar dit proces wordt hierdoor in ieder geval vertraagd", zegt strategie-analist Damon Golriz.

Het heeft er alle schijn van de Israëlische geheime dienst achter de storing zat. Niet alleen wijst de vinger van Iran naar Israël. "Ook alle media brengen hier min of meer hetzelfde verhaal, gebaseerd op anonieme bronnen", zegt Israël-correspondent Ties Brock. Als Israël inderdaad verantwoordelijk is, gaat premier Netanyahu rechtstreeks in tegen het Amerikaanse beleid. "Hij zegt niet te geloven in een diplomatieke aanpak en stuurt aan op directe confrontatie."

De timing is zeker opvallend: naast de onderhandelingen is de Amerikaanse minister van Defensie nu in Israël. "Netanyahu was altijd al fel tegenstander van het atoomakkoord en ook van de gesprekken in Wenen. De timing maakt dat het moeilijk is om deze aanval daarvan los te zien."

Hoe zat het ook alweer met de Irandeal? Check het in de tijdlijn:

Ook Iran-deskundige Ali Vaez zegt dat "alles erop wijst" dat de storing is veroorzaakt door een sabotageactie van Israël. "Dat land heeft er alle belang bij om Iran uit te lokken tot terugtrekking uit de onderhandelingen", zegt Vaez tegen Nieuwsuur. "Of tot het maken van een fout, een wraakactie die het lastiger maakt een deal met Biden te bereiken."

Een wraakactie zou de onderhandelingen doen ontsporen en zou bovendien leiden tot méér sancties tegen Iran en zou de kans op oorlog vergroten, verwacht Vaez. Geen wraak nemen staat misschien zwak, maar Iran zal er in ieder geval mee wachten tot er een deal is bereikt, denkt hij. "Dit is een land dat bekend staat om zijn geduld."

Hoe dan ook is de onderhandelingspositie van Iran op korte termijn flink verzwakt. "De ruimte voor het bereiken van een compromis is voor de Iraniërs nu kleiner, want dat zou nu eerder opgevat kunnen worden als zwak."

Afschrikking

Israël doet niet mee in de onderhandelingen en is sinds het vertrek van Donald Trump uit het Witte Huis een belangrijke medestander kwijt. Toch kan president Biden de Israëliërs na deze aanval niet meer negeren, zegt Golriz. "In die zin heeft Israël op strategisch niveau een sterkere invloed gekregen."

Belangrijker is dat Iran een zwakkere afschrikkingskracht, en daarmee een zwakkere onderhandelingspositie heeft. Volgens eigen berekeningen is het land volgens Golriz de helft kwijtgeraakt van de centrifuges om uranium mee te verrijken, wat nodig is voor kernwapens. Volgens Amerikaanse inlichtingenbronnen is het Iraanse kernprogramma negen maanden achteruitgezet.

"Daardoor is ook de urgentie om snel een deal te sluiten afgenomen", aldus Golriz. In juni zijn er verkiezingen in Iran. "Als er dan een hardliner aan de macht komt, worden de onderhandelingen moeilijker, was de veronderstelling van Washington. Nu Iran niet meer op hoge snelheid uranium kan verrijken, zijn zij verzwakt."

President Trump zat met premier Netanyahu wat Iran betreft op één lijn, maar Biden wil veel meer een open deur. "Daar ziet Israël niets in, deze regering gelooft niet in de onderhandelingen met Iran", zegt Brock. Deze stroomstoring past in een patroon. "Er zijn op allerlei fronten confrontaties, vaak onder de radar. Zeker wat het atoomprogramma betreft, zegt Israël zich grote zorgen te maken."

Het verdwijnen van Trump had ook voor Iran consequenties, zegt Golriz. "Ik denk de gesprekken in Wenen voor de Iraniërs intern makkelijker te verkopen zijn nu Biden aan de macht is, juist omdat Biden de druk wil afbouwen."

De storing in Natanz zou de machtsbalans meer naar het oude niveau terugbrengen. "De afschrikkingskracht van Amerika is afgenomen onder Biden. Tot en met eergisteren stond Iran er sterker voor; nu niet meer."

Tegelijkertijd heeft het incident de afstand tussen de VS en Israël alleen maar vergroot, volgens Vaez. "Dit maakt samenwerking tussen de twee landen veel lastiger want het was een duidelijke poging een Amerikaanse buitenlandbeleid-prioriteit te ondermijnen."

Mogelijk, zegt Vaez, stuurt de storing Iran op de langere termijn juist meer richting een deal. "Als het nucleaire akkoord zo slecht is voor Israël dat het land tot zulke acties overgaat, moet een deal met de VS wel goed zijn voor Iran."