De vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties waarschuwt dat we Afghanistan niet moeten vergeten, nu alle ogen op Oekraïne zijn gericht. Een half jaar na de machtsovername door de Taliban hebben een miljoen Afghanen het land verlaten en dat aantal blijft stijgen.
Maar ver komen de meeste Afghanen niet. Op weg naar Europa stuiten ze op de ene na de andere dichte deur.
Maandelijks proberen duizenden Afghaanse vluchtelingen de grens tussen Iran en Turkije over te steken. Voor velen is het geen optie om in Iran of Pakistan te blijven - waar respectievelijk al 3,4 en 1,4 miljoen Afghanen verblijven.
De grens tussen Turkije en Iran is één van de gevaarlijkste migratieroutes. Het is onherbergzaam gebied, er zijn wilde dieren en bandieten. Vooral in de winter is het zwaar, als er een dik pak sneeuw ligt en de temperaturen zakken tot ver onder het vriespunt. Als in de lente de sneeuw smelt, komen de lichamen tevoorschijn van mensen die het niet hebben gered.
Kogels
Met hun driejarige dochter op de arm trokken Faroz en Samua Hashemi dagenlang door Iran, richting de Turkse grens. Hij is professioneel kickboxer in Afghanistan en voelde zich niet langer veilig onder de Taliban. Turkije leek een veilige plek waar ze zich wellicht zouden kunnen vestigen. Smokkelaars wezen ze de grens over.
Voor Faroz was de reis een kwestie van overleven. "We hadden behoorlijk veel geld besteed. We moesten verder."
Faroz zegt dat ze zijn beschoten door het Turkse leger. "We hebben de kogels niet serieus genomen, we hielden stand." Het jonge gezin kwam terecht in de zuidelijke stad Van, al jaren een hub voor vluchtelingen en migranten.
Wie het net als het gezin Hashemi lukt om ongezien de Iraans-Turkse grens over te steken, staat voor een volgende hindernis. De Turkse politie jaagt op Afghanen die zich verstoppen in leegstaande panden. Wie gepakt wordt, komt terecht in een deportatiecentrum. De laatste tijd worden mensen ook in de stad van straat gehaald.
Boodschap
Deze keiharde aanpak is Turks beleid. Afghanen komen er niet in, ook niet als ze aangeven asiel te willen aanvragen. De regering is de grensmuur bij Van aan het verlengen, en het Turkse leger patrouilleert dag en nacht.
Vergis je niet, jullie grens begint hier bij ons.
Turkije wil geen "opslagplaats van Afghanen" worden voor Europa, zei president Recep Erdogan afgelopen zomer. Die boodschap wordt herhaald door de gouverneur van Van, Mehmet Emin Bilmez. "We staan onder grote druk. In januari en februari hebben we 3000 migranten gepakt. Met drones en thermische camera's scannen we de grens. We hebben een boodschap aan Afghanistan: deze route is dicht."
Voor Turkije is het harde beleid ook een boodschap aan Europa: Turkije zorgt ervoor dat Afghanen niet verder trekken. "Vergis je niet, jullie grens begint hier bij ons", aldus de gouverneur.
Deportaties
Turkije vangt al ruim 3,7 miljoen Syriërs op. Daarbovenop nog eens honderdduizenden andere vluchtelingen en migranten, van wie de meerderheid Afghanen zijn die zich in de afgelopen tien jaar in Turkije vestigden.
De deportatiecentra in zuidelijk Turkije zitten vol. Het zijn ommuurde complexen en mensen mogen er niet uit. Doel is deportatie, maar soms zitten Afghanen er maandenlang zonder beslissing. In de eerste maanden na de machtsovername door de Taliban werden Afghanen niet teruggestuurd. Maar de Turkse regering haalt de banden met het Taliban-regime nu aan, en er zijn signalen dat de deportaties weer zijn begonnen.
Mensenrechtenadvocaat Mahmut Kacan zegt dat twee van zijn Afghaanse cliënten begin februari op het vliegtuig terug naar Kabul zijn gezet. "Sindsdien heb ik niks meer van ze vernomen. Ze waren politieagenten, ze lopen wezenlijk gevaar onder de Taliban in Afghanistan."
Vastgehouden in ziekenhuis
Afghanen die Turkije bereiken, verstoppen zich vaak met behulp van smokkelaars. Zo ook Faroz, Samua en hun dochter. Ruim drie maanden leven ze in een vervallen huis zonder stromend water of verwarming, bang te worden ontdekt door de politie.
Samua is zeven maanden zwanger. Als ze op een avond hevige krampen krijgt, moeten ze wel naar het ziekenhuis.
Daar worden ze urenlang vastgehouden door het personeel, die zeggen een meldplicht te hebben. Omdat ze ongedocumenteerd zijn, moet de politie er eerst bij komen. "Zelfs als je de ergste pijn hebt, kun je als buitenlander zonder Turks ID niet naar een ziekenhuis", zegt Faroz.
Oogje dicht
Uiteindelijk knijpt de politie een oogje dicht: het gezin mag naar huis. Maar de angst zit er goed in. Weer naar het ziekenhuis, voor de bevalling bijvoorbeeld, durven ze niet. "We kunnen het risico niet lopen dat we worden teruggestuurd naar Afghanistan", zegt Faroz.
Ze voelen zich genoodzaakt door te reizen. Dus maken ze weer plannen. Noordwaarts, richting de volgende onvriendelijke grens. Die tussen Turkije en Griekenland.
Bekijk ook de reportage van correspondent Mitra Nazar, met daarin het verhaal van Faroz:
