Rusland zou cluster- en vacuümbommen inzetten, maar wat zijn dat?

Sinds de Russische president Poetin het bevel heeft gegeven om Oekraïne binnen te vallen, zijn er aanwijzingen dat zijn leger omstreden wapens gebruikt. Het gerenommeerde onderzoeksplatform Bellingcat denkt dat de Russen clusterbommen inzetten.

Een clusterbom bevat niet één, maar honderden kleinere explosieven. Het is de bedoeling dat die bommetjes exploderen zodra ze de grond raken.

Human Rights Watch (HRW), een mensenrechtenorganisatie die clusterbommen wil verbieden, zegt ervan overtuigd te zijn dat bij de Russische invasie clusterbommen zijn gebruikt. Amnesty zegt dat een Russische clusterbom op een kinderopvang is gevallen, waarbij twee volwassenen en één kind om het leven kwamen.

Het gebruik van clusterbommen is zeer omstreden. Een groot deel van de projectielen komen namelijk niet tot ontploffing. Als iemand de explosieven later aanraakt of oppakt, kunnen die alsnog exploderen. In de oorlog in Libanon in 2006 explodeerde 40 procent van de Israëlische clustermunitie niet. Hierdoor lagen er tienduizenden explosieven door het hele land.

Oekraïne en Rusland tekenden verdrag niet

Na deze oorlog werd de roep om clustermunitie aan banden te leggen sterker. In Oslo tekenden tientallen landen het Verdrag inzake Clustermunitie. Dit verdrag moet het gebruik, vervoer en verkoop van clustermunitie tegengaan.

123 landen hebben dat verdrag ondertekend en in 110 van die landen is het verdrag ook van kracht. Nederland hoorde bij de eerste ondertekenaars. Rusland en Oekraïne hebben het verdrag allebei niet ondertekend.

Overigens heeft Oekraïne in 2014 volgens mensenrechtenorganisaties zelf ook clustermunitie gebruikt. In 2014 concludeerde Human Rights Watch (HRW) dat het leger deze bommen heeft gebruikt in de omgeving van Donetsk. Het ging toen volgens HRW om twaalf incidenten waarbij minstens zes doden vielen. Oekraïne heeft deze berichten altijd ontkend.

Ook vacuümbom gebruikt?

Volgens de Oekraïense ambassadeur in de VS is er maandag ook een vacuümbom gebruikt. Dit zijn krachtige bommen die zuurstof uit de omgeving gebruiken om tot een zeer zware explosie te komen. Er komt dan een schokgolf vrij die langer duurt dan bij gewone bommen. De explosie zuigt de lucht in een straal van zo'n 200 meter weg. Iedereen in de buurt van de inslag, kan hierdoor stikken.

Of deze bom gebruikt zou zijn en of de bewering van de ambassadeur klopt, daar is nog geen bewijs gevonden.

Het gebruik van zo'n bom is volgens onderzoeker internationaal strafrecht Marieke de Hoon een schending van het oorlogsrecht, legde ze uit in Goedemorgen Nederland. Geweld mag volgens het oorlogsrecht alleen worden gebruikt tegen militaire doelen. De Hoon: "Het probleem is dat iedereen in de buurt ook sterft." Doordat de bom geen onderscheid maakt tussen militairen en burgers, is het gebruik van de vacuümbom in principe een oorlogsmisdaad, zei oud-commandant landstrijdkrachten Mart de Kruif in dezelfde uitzending.

Meerdere landen hebben in het verleden vacuümbommen gebruikt. De VS heeft ze ingezet in Afghanistan om strijders in ondergrondse bunkers uit te schakelen. Rusland heeft bommen van dit type ingezet in de tweede Tsjetsjeense oorlog in 1999.