Kuipers wilde overtuigen met cijfers, maar was selectief
Anders dan zijn voorganger gebruikt de nieuwe minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers in de persconferenties veel cijfers en visualisaties. Maar wie daar goed naar kijkt, ziet dat hij sommige cijfers gisteravond wel erg selectief gebruikte. "Mensen kunnen hierdoor op het verkeerde been zijn gezet", aldus een van de onderzoekers van wie Kuipers data heeft gebruikt.
Zo toonde de minister een visualisatie die moest aantonen "dat het belangrijk is om je te laten vaccineren en die boost te halen". Terwijl 56 procent van de 18-plussers in Nederland geboosterd is, heeft slechts 1,5 procent van de coronapatiënten in het ziekenhuis een booster ontvangen. "Dat ziet u op het rechterplaatje", aldus de minister gisteravond. Met andere woorden: met een booster loop je nauwelijks kans om opgenomen te worden in het ziekenhuis.
Hoewel de bescherming door boosters hoog is, zo blijkt uit de data van het RIVM waar Kuipers zich op baseert, is de visualisatie een vertekening van de werkelijkheid. De linkerafbeelding toont het totaal aantal mensen dat gevaccineerd en geboosterd is op 23 januari. De rechterafbeelding toont het percentage gevaccineerde en geboosterde ziekenhuispatiënten dat is opgenomen tussen 1 december en 13 januari, blijkt uit de RIVM-rapportage.
"Dat is niet zo handig", concludeert LUMC-epidemioloog Frits Rosendaal. In december waren er nog nauwelijks mensen geboosterd. Logisch dat er toen geen geboosterde patiënten werden opgenomen. En dat is niet het enige wat de vergelijking mank maakt. "Het plaatje is grotendeels irrelevant, want het gaat met name over delta", concludeert hij. "Die twee dingen kun je niet op deze manier met elkaar vergelijken", bevestigt het RIVM.
"Het is makkelijk op te lossen, door in beide visualisatie hetzelfde moment te nemen. Dat is geen rocket science", legt Rosendaal uit. Alsnog zie je dan de werking van boosters, maar iets minder extreem dan in deze afbeelding. "RIVM-cijfers over vaccineffectiviteit zijn niet voor alle mensen goed te lezen. Dus het visueel maken vind ik goed. Het is een eerste poging, maar de tweede poging moet beter", aldus Rosendaal.
3G
Ook over het coronatoegangsbewijs liet Kuipers belangrijke informatie weg. In de persconferentie zei de minister dat het "wel een 15 procent dempend effect kan hebben." Hij baseerde zich op een onderzoek van de TU Delft dat vorige week verscheen.
Dit zei Kuipers gisteren daarover:
Feitelijk gezien klopt dat, maar, zo zegt onderzoeksleider Niek Mouter, "het is wel het meest optimistische getal in ons rapport, terwijl er andere getallen in staan die meer passen bij de realiteit. Mensen kunnen hierdoor op het verkeerde been zijn gezet." Een journalist van BNR, die de laatste vraag van de persconferentie stelde, legde dit voor aan Kuipers. Die benadrukte dat hij "tot 15 procent" bedoelde.
In het rapport worden verschillende scenario's geschetst. In een van die scenario's wordt het 3G-systeem ingevoerd op alle plekken buiten school en thuis om, dus zowel op werkplekken, als in horeca en winkels. Dat zou kunnen leiden tot een afname van 15 procent van de besmettingen.
Minder dan 5 procent
Maar dat is nu niet de situatie. 3G is nu alleen vereist bij horeca, sport- en cultuurinstellingen en bij evenementen, en daarmee is het effect een stuk lager. "Het meest realistisch is een dempend effect van 5 procent of zelfs lager", zegt Mouter.
Dat het mogelijk nog minder dan 5 procent is, komt doordat de rekenmodellen al een aantal weken oud zijn. "Inmiddels zijn er heel veel meer mensen besmet, dat doet ook af aan de effectiviteit van het coronatoegangsbewijs." De groep ongevaccineerden zonder natuurlijke bescherming neemt af, en de grootte van deze groep is van belang voor de effectiviteit van 3G.
"15 procent afname is niet van toepassing op dit moment, 5 procent wel. Dit getal is in de persconferentie niet goed over het voetlicht gekomen", concludeert Mouter.
