Hoe gaat het met de afwikkeling van de toeslagenaffaire?
"Het is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid", schreef minister-president Rutte precies een jaar geleden. Die dag trad het kabinet af vanwege de kinderopvangtoeslagaffaire, waardoor de levens van tienduizenden mensen in de woorden van Rutte zijn veranderd in "een moeras van ellende".
Het toenmalige kabinet beloofde beterschap: in een lange Kamerbrief werden verbeteringen voorgesteld die herhaling moeten voorkomen. Wat is er tot nu toe van de belangrijkste beloftes terechtgekomen?
1. Sneller en ruimer herstel voor ouders
Eén belofte stond bovenaan: zo snel mogelijk alle gedupeerde ouders helpen. Toenmalig staatssecretaris Van Huffelen maakte enkele weken voor de val van het kabinet al bekend dat gedupeerde ouders na een korte controle van hun dossier 30.000 euro zouden krijgen.
Maar juist deze regeling bleek grote vertragingen op te lopen, want het aantal aanmeldingen liep vanaf toen flink op:
Bijna de helft van deze mensen is niet door de eerste toets heengekomen, sommigen bleken zelfs niet eens kinderen te hebben. Anderen kregen juist wel weer 30.000 euro, terwijl ze hadden meegewerkt aan fraude. Al die aanmeldingen leverden de Belastingdienst in ieder geval veel meer werk op.
Tienduizenden ouders wachten daardoor nu nog op een uitgebreidere beoordeling. Dat kost veel tijd: het samenstellen van een persoonlijk dossier kost bijvoorbeeld gemiddeld bijna drie werkweken, omdat onder meer gecheckt moet worden of er geen persoonsgegevens in zitten. Inmiddels werken meer dan duizend mensen aan de hersteloperatie.
De meeste ouders hebben ook nog geen persoonlijk zaakbehandelaar, waar ze terecht kunnen met vragen:
Een maand geleden beloofde Van Huffelen opnieuw dat de hulp voor ouders wordt verbeterd. Zo gaan gemeentes bijspringen om ouders sneller te helpen. Ook krijgen ouders eerder een persoonlijk gesprek. Intussen komt er nog heel wat extra werk aan voor de fiscus, want ook voor ex-partners en kinderen komen extra regelingen.
2. Geld niet naar schuldeisers, maar naar ouders
Een ander probleem dat opdoemde was dat geld voor compensatie direct aan schuldeisers werd betaald, omdat veel ouders grote schulden hadden door de toeslagenaffaire. Daarom beloofde Van Huffelen schulden van de overheid kwijt te schelden en die van private schuldeisers over te nemen.
Overheidsorganisaties zijn nu een aantal maanden bezig de schulden van gedupeerden te wissen. Voor private schulden kunnen gedupeerden zich nu melden bij de Sociale Banken Nederland.
Enige wrevel is er wel bij gedupeerden, omdat informele schulden bij vrienden en familie alleen worden erkend als er een notariële akte van is gemaakt. Dat hebben veel gedupeerden niet gedaan, mede vanwege de kosten. Die schulden neemt de overheid nu niet over.
3. Versterken dienstverlening
Veel gedupeerden kregen jarenlang slecht of geen antwoord op vragen. Daarom beloofde Rutte een jaar geleden dat de dienstverlening van de overheid zou worden verbeterd, onder meer door het aantal locaties van de Belastingdienst en Toeslagen waar je langs kan komen, uit te breiden.
Dat is gebeurd, zegt het ministerie van Financiën. Er waren al 21 balies in belastingkantoren waar mensen zich konden melden. Daar zijn het laatste half jaar negen steunpunten in gemeentekantoren bijgekomen, vooral buiten de Randstad.
4. Discriminatie en het gebruik van nationaliteit
Ouders die denken gediscrimineerd te zijn, verwees Rutte in zijn brief door naar het College voor de Rechten van de Mens. Gedupeerden kunnen daar om een oordeel vragen, dat hebben inmiddels 55 mensen gedaan.
Maar het gaat nog even duren voordat de eerste zaak dient. Het College wil eerst een algemeen onderzoek doen naar discriminatie bij Toeslagen. De uitkomsten worden ergens dit jaar verwacht, tot die tijd zullen geen individuele zittingen worden ingepland.
5. Stoppen met toeslagen in de huidige vorm
"Doorgaan zoals in het verleden kan niet meer", schreef Rutte een jaar geleden: er moet een nieuw toeslagenstelsel komen, waarbij ouders niet meer helemaal verantwoordelijk zijn voor de financiering. Dat plan staat ook in het nieuwe regeerakkoord. De eerste stappen zullen moeten worden genomen door de nieuwe staatssecretaris voor Toeslagen en Douane Aukje de Vries.
Haar wacht ook de zware taak om deze kabinetsperiode de toeslagenaffaire voor de ouders tot een goed einde te brengen. "Het is een pittige klus, maar ik ga mijn stinkende best doen om oplossingen te vinden voor ouders", zei ze eerder. Gedupeerden kunnen zich tot eind volgend jaar melden.
De politiek zal komend jaar ook terugkijken. Na de ondervragingscommissie zal de Tweede Kamer in de zomer een parlementaire enquête beginnen, om te reflecteren op deze "zwarte bladzijde uit de geschiedenis".
