Pfizer sluist 15 miljard dollar door Nederland, ook vaccinwinsten

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Farmaceut Pfizer heeft afgelopen jaar 15 miljard dollar winst door een Nederlandse brievenbusfirma gesluisd. Een deel van dat geld komt van vaccinwinsten. Dat blijkt uit het laatste jaarverslag van de Nederlandse Pfizer-dochter C.P. Pharmaceuticals International C.V.

Dat dochterbedrijf zonder personeel speelde decennialang een centrale rol in een belastingconstructie van Pfizer. Zolang het farmaceutische bedrijf - tot de coronacrisis vooral bekend van Viagra - zijn wereldwijde miljardenwinsten in Nederland oppotte hoefde het daar geen winstbelasting over te betalen.

Door veranderde wetgeving in zowel Nederland als de Verenigde Staten werkt deze vorm van belastingontwijking sinds vorig jaar niet meer. Maar door een nieuwe belastingwet die is doorgevoerd onder toenmalig president Trump in 2017 konden Amerikaanse multinationals nog wel hun opgepotte winsten tegen een tijdelijk gunstig tarief terughalen naar de VS.

Pfizer nam in twee jaar bijna 130 miljard dollar van die winsten op uit de Nederlandse dochter, berichtte NRC eerder. Dat leverde in theorie een belastingvoordeel van minimaal 25 miljard dollar op ten opzichte van de periode voor de nieuwe belastingwet. Maar Pfizer ontkent dat C.P. Pharmaceuticals International C.V. ooit gebruikt is voor het ontwijken van belasting.

Nog steeds in gebruik

"Die voordelen gaan binnenkort verdwijnen", zegt Jan van de Streek, hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit Leiden. Een deel ervan is zelfs al geschrapt. "Vanaf komend jaar is het geen onbelaste spaarpot meer."

Toch heeft Pfizer de Nederlandse route niet opgedoekt. De omzet van de Nederlandse tak was in de periode november 2019 tot en met november 2020 nog altijd 34 miljard dollar (ter vergelijking: de totale omzet van Pfizer was in 2020 bijna 42 miljard dollar - zo'n driekwart liep dus via Nederland).

"Na het einde van het jaar hebben de partners 15 miljard dollar onttrokken aan de reserves", schrijft het bedrijf in het jaarverslag. Dit betekent dat het bedrijf dat geld naar de Verenigde Staten heeft gehaald. Ook hier houdt Pfizer naar eigen zeggen geen belastingvoordeel aan over.

Geen rendement

Waarom Pfizer de geldstromen nog steeds via Nederland laat lopen is niet helemaal duidelijk. "Waarschijnlijk doet het niet veel pijn", zegt Van de Streek. "Er is geen fiscaal voordeel, maar ook geen nadeel."

Maar vanaf 1 januari is dat er mogelijk wel. Commanditaire vennootschappen zoals de Pfizer-dochter moeten dan belasting gaan betalen over de rendementen van hun in Nederland gestalde geld. Van de Streek: "Maar op een spaarrekening levert het geld niets op en als Pfizer het geld dus niet belegt is er ook geen rendement."

Vaccinwinsten via Nederland

Een deel van de miljarden die dit jaar via Nederland gaan, komen uit de winsten die Pfizer behaalt met de verkoop van zijn coronavaccin. De omzet van de Nederlandse tak ligt in 2021 door de vaccinverkoop dan ook hoger dan in 2020, schrijft het bedrijf. Hoe hoog die omzet en de winst precies zijn, zal blijken als het jaarverslag over 2021 volgend jaar bij de Nederlandse Kamer van Koophandel wordt ingediend.

Uit een overzicht van gelekte vaccincontracten van de Amerikaanse actiegroep Public Citizen bleek al dat verschillende landen contracten met het Nederlandse Pfizer Export bv hadden afgesloten. Het gaat onder meer om Brazilië, Albanië en Colombia.

Volgens een woordvoerder van Pfizer gaat het om een "normale distributie-entiteit". De bv verkoopt het vaccin in landen waar Pfizer geen verkoopdochter heeft, zoals in Albanië, of waar het geen licentie heeft om te verkopen, zoals in Brazilië. Nederland is gekozen "vanwege de expertise hier. We betalen gewoon belasting."