Burgemeesters bespreken 'anti-polarisatieplan': 'Trek het breder dan relschoppers'

• Jules Jessurun

  redacteur Online

Hoe kunnen burgemeesters omgaan met polarisatie in coronatijd? Het was een van de thema's bij het Veiligheidsberaad van burgemeesters, gisteren. Ze werken aan een langetermijnstrategie, maar hoe die eruitziet is nog onduidelijk.

Het zal nog een flinke klus worden om echt iets te bereiken, denken deskundigen als politicoloog Eelco Harteveld. Hij deed onderzoek naar hoe voor- en tegenstanders van de coronamaatregelen over elkaar denken. "Wat ze vooral kunnen doen is een signaal geven. Door in gesprek te gaan, bereik je misschien een paar mensen en belangenorganisaties."

Volgens Franc Weerwind, burgemeester van Almere, kan de spanning vooral worden weggenomen door "de dialoog aan te gaan", zei hij in het NOS-programma Met het Oog op Morgen. "We moeten luisteren naar kritiek op het beleid en als bestuurder - hoe moeilijk het ook is - een heldere boodschap blijven geven. En als je het als bestuurder niet weet, vind ik dat je dat ook mag vertellen."

Sociaal psycholoog Ron van Wonderen denkt juist dat burgemeesters een grote rol in het debat over tweedeling in de samenleving kunnen hebben. "Dit is geen druppel op een gloeiende plaat", stelt de wetenschapper die voor het Verwey-Jonker Instituut onderzoek doet naar polarisatie.

Hij zegt dat burgemeesters een rol kunnen hebben, omdat zij dichter bij burgers staan dan landelijke politici. "Het kabinet is ook onderdeel van de polarisatie. Je hebt een hele groep die geen vertrouwen heeft in landelijke politiek. Terwijl een burgemeester in principe boven de partijen staat."

Harteveld vindt dat burgemeesters, en politici in het algemeen, nog beter naar buiten kunnen brengen "dat er meer smaken zijn in onze samenleving". Hij noemt als voorbeeld mensen die vrezen voor het voortbestaan van hun bedrijf en zich daardoor tegen de maatregelen keren, een groep die heel andere motieven heeft en wellicht sneller de dialoog aan wil gaan dan bijvoorbeeld de groep mensen die corona bagatelliseert.

De politicoloog ziet dat mensen die voor coronamaatregelen zijn soms denken dat de andere kant radicaler, principiëler en extremer is dan ze eigenlijk zijn. "Andersom geldt hetzelfde. Rond gepolariseerde onderwerpen ontstaan bij beide kampen onjuiste aannames over hoe groot het meningsverschil eigenlijk is." En dat werkt volgens hem weer extra polarisatie in de hand.

Positief signaal

Voorzitter van het Veiligheidsberaad Hubert Bruls liet gisteren weten dat het in ieder geval niet de bedoeling is om de discussie aan te gaan met de "kleine groep aanjagers", maar met de grote groep mensen die wel vatbaar is voor argumenten. Een positief signaal, vindt politicoloog Harteveld.

"Ik zou het inderdaad breder trekken dan het willen bereiken van principiële vaccinweigeraars of relschoppers op straat", zegt hij. "Die mensen zijn deel van een heel specifieke groep die al langer het vertrouwen kwijt is."

Volgens hem kun je je beter richten op de bredere discussie over hoe we omgaan met corona in Nederland. "Daar wordt ook al heel verschillend over gedacht. Het is niet zo dat ook deze groepen staan te rellen, maar het is wel een bron van spanning in de samenleving."

Van Wonderen is het ook eens met de aanpak van Bruls om zich te richten op de bredere groep. "Je moet niet te veel de oren laten hangen naar extremen. Die willen alleen olie op het vuur gooien." Wel maakt hij de kanttekening dat de "middengroep" waar de burgemeesters zich tot willen richten zeer divers is samengesteld.

Ook moet niet verwacht worden dat een aanpak van polarisatie direct betekent dat de onrust in de samenleving zal verstommen, tempert Harteveld de verwachtingen. "Het begrip polarisatie wordt vaak gebruikt om specifiek één groep aan te pakken."

Hij noemt als voorbeeld het streven om relschoppers van gedachten te doen veranderen. "Maar als je praat over polarisatie, moet je het hebben over het begrip vergroten in twee kampen. Dat staat los van de aanpak van relschoppers of het op andere gedachten brengen van antivaxers."