Wat is belangrijker: het recht op vrije keuze of de overheidsplicht om de volksgezondheid te waarborgen? De Tweede Kamer debatteert vanmiddag over dit morele dilemma.
Het kabinet is van plan om ongevaccineerde mensen, die ook niet recent hersteld zijn van covid-19, straks te weren uit kroegen of van evenementen zonder vaste zitplaats. Experts vrezen maatschappelijke gevolgen van dit zogenoemde 2G-beleid. Als mogelijke uitkomsten van deze maatregel noemen ze stigmatisering, uitsluiting, meer polarisatie en het creëren van een gevoel oneerlijk te worden behandeld. Maar omdat het mogelijk bijdraagt aan het beschermen van de volksgezondheid, noemen ze het ook een keuze tussen twee kwaden.
Buikpijn
"Wat je ook kiest: je houdt er buikpijn aan over", zegt Theo Boer, hoogleraar ethiek gezondheidszorg. Hij is fel tegen onderscheid maken tussen groepen, ook al is je niet laten inenten volgens hem een onverstandige keuze die onnodig druk zet op het zorgstelsel.
Govert den Hartogh, emeritus hoogleraar ethiek en filosofie, is juist voor de invoering van 2G. Maar dan alleen als duidelijk kan worden aangetoond dat het van grote toegevoegde waarde is in de pandemiebestrijding. "In het OMT-advies en de Kamerbrief staat daar nog helemaal niets over toegelicht. Dus dat moet eerst duidelijk worden."
Zo vergaand als de 2G-regels in Oostenrijk zijn de plannen van het kabinet niet. Ondernemers van evenementen waar bezoekers een vaste zitplek hebben, kunnen straks volgens het kabinetsplan nog kiezen voor 3G. Of deze maatregel ingevoerd wordt, hangt onder andere af van het Kamerdebat vanmiddag.
Het debat in de Kamer vanmiddag, waar de verdeeldheid over 2G groot is, is volgens ethicus en arts infectieziekten Babette Rump hard nodig. "Nu het kabinet bereid is maatregelen te nemen die tegen fundamentele waarden van onze democratie ingaan, moet daarover een breed debat worden gevoerd."
Rump waarschuwt voor een gevoel van onrechtvaardigheid bij ongevaccineerden als zij over een kam worden geschoren. Ongeacht of ze zich aan de coronaregels houden, maar bijvoorbeeld morele bezwaren tegen inenten hebben, de vaccins niet vertrouwen of zich om medische redenen niet kunnen laten vaccineren.
Hoeveel mensen mogen er onnodig doodgaan of ziek op de IC belanden om een al bestaande tweedeling te verminderen?
Natuurlijk is het belangrijk dat de overheid maatregelen neemt om de druk op de zorg te verlichten, zegt Theo Boer, die ook in de Gezondheidsraad zit. Aansporen tot vaccineren is volgens hem dan ook logisch, want de coronavaccins helpen goed om ziekenhuisopnames of overlijden te voorkomen, maar het moet wel een vrije keuze blijven.
De vrijheid en gelijkheid van burgers zijn buitengewoon belangrijke grondrechten, gaat Boer verder. "En dat betekent niet alleen de vrijheid om te doen wat verstandig is." Boer vreest dat de maatregelen leiden tot meer wantrouwen tegenover de overheid. Vooral omdat minister De Jonge een jaar geleden zei dat er ook geen indirecte vaccinatieplicht zou komen.
Grenzen aan grondrechten
Ethicus Den Hartogh werpt tegen dat een grondrecht als dat op bijvoorbeeld lichamelijke integriteit niet absoluut is. Het is volgens hem gerechtvaardigd zo'n vrijheid te beperken als het substantiële schade en risico's voor anderen veroorzaakt. Simpel gezegd: "Hoeveel mensen mogen er onnodig doodgaan of op de IC belanden om een al bestaande tweedeling in de samenleving te verminderen?"
Hij verwijst naar de worsteling van verpleegkundigen en artsen met de toestroom van ongevaccineerde coronapatiënten. "2G zou een zekere mate van eerlijkheid herstellen. Want we zijn nu nog solidair met ongevaccineerden door niet te zeggen: jullie keuze leidt tot een schaarste van bedden op de intensive care."
Volgens modelleurs van de TU Delft kan 2G op evenementen leiden tot 25 procent minder besmettingen daar en 94 procent minder ziekenhuisopnames op als gevolg.
De Jonge: anders vrijheid van iedereen inperken
"Het is een maatregel die we liever niet nemen", lichtte De Jonge het 2G-plan gisteren toe. Hij begrijpt de zorgen en aarzeling over onderscheid maken tussen wel of niet gavccineerden. "Maar de andere kant is dat je anders de vrijheden van iedereen zal moeten beperken om het veilig te houden."
"Maar wat mij steekt, is dat een aantal mensen zo verschrikkelijk makkelijk denkt dat 2G alle problemen oplost", zegt Boer. Hij benadrukt dat ook gevaccineerde mensen het virus kunnen verspreiden.
Het zou volgens hem daarom beter zijn om 1G in te voeren, oftewel altijd laten testen voor de toegang van evenementen of kroegen. Of eerst aanvullende maatregelen nemen voor de hele samenleving, in plaats van een groep eruit te pikken. "Als je dit nu toestaat, vervaagt het de drempel om ook zo'n discriminerend onderscheid te maken voor andere zaken."
