Onmacht op IC's: 'Ze hadden hier niet gelegen als ze waren geprikt'
Maartje Geels
redacteur Online
Maartje Geels
redacteur Online
"Het had niet gehoeven, denk ik vaak als ik naar hele zieke patiënten kijk. Dat maakt het heftig", vertelt verpleegkundige Arjan van den Broek aan de telefoon, kort voordat zijn nachtdienst op de intensive care begint. Hij verzorgt onder meer coronapatiënten, die vaak ongevaccineerd zijn.
Het aantal covidpatiënten in de ziekenhuizen neemt recentelijk weer toe. Van de 950 IC-bedden in Nederland zijn er nu 164 bezet door coronapatiënten. De toename van coronapatiënten in de ziekenhuizen leidt tot frustratie onder IC-personeel, zien betrokkenen. Van den Broek: "Ik werk ook op de spoedeisende hulp, daar komen ze binnen. Dan heb ik wel eens de neiging iemand door elkaar te rammelen, ja. Maar je blijft professioneel."
Ziekenhuizen hebben een zorgplicht en maken bij een opname geen onderscheid tussen gevaccineerd of ongevaccineerd. Wie in levensgevaar is, wordt geholpen. Maar achter de schermen, in de koffieruimte, wringt het wel. Grofweg 80 procent van de coronapatiënten in de ziekenhuizen is ongevaccineerd. Sommige artsen en verpleegkundigen voelen onbegrip, nu iedereen vrij en zelfs zonder afspraak een vaccinatie kan halen.
NOS sprak met een IC-verpleegkundige en twee IC-hoofden die zich herkennen in dit onbegrip. Zij pleiten alle drie voor eigen keuze bij vaccineren en benadrukken dat er voor iedere patiënt - gevaccineerd of niet - even goed gezorgd wordt. Maar frustratie en onmacht voelen ze wel, als ongevaccineerden worden opgenomen.
Diederik van Dijk, hoofd Intensive Care van het UMC Utrecht, vindt de situatie ingewikkeld. "Het gevoel 'dit is naar voor andere patiënten', dat leeft absoluut. Het is niet eerlijk dat mensen die de gezondheidszorg afwijzen op het gebied van vaccinaties, zo veel van diezelfde zorg nodig hebben als ze worden opgenomen en daarmee anderen verdringen."
Van Dijk vervolgt: "Iemand die nú dreigt dood te gaan doordat hij geen lucht meer krijgt, moet je behandelen. Of het nou eigen schuld is of niet." Op het moment dat je gaat meewegen in hoeverre iemand ziek is door zijn eigen schuld, wordt het heel ingewikkeld, zegt hij. "Want is 40 jaar roken dan bijvoorbeeld meer eigen schuld dan 20 jaar?"
Van den Broek praat met zijn collega's erover. "Wat als ze wel waren geprikt? Dan hadden ze hier niet gelegen."
Iwan van der Horst, afdelingshoofd van de Maastrichtse IC: "Er ontstaat een tweespalt in de maatschappij, zeggen sommigen. Dat is ook wel zo." Hij pauzeert. "Je kiest ervoor om in de groep van gevaccineerden of die van ongevaccineerden te zitten. Die keuze heeft gevolgen. Vergelijk het met door rood rijden. Als je door rood rijdt, krijg je een bekeuring. Maar die bekeuring is niet de tweespalt, maar jouw gedrag."
"Mensen hebben totaal verschillende redenen om zich niet te prikken en je voelt bij de een meer begrip dan bij de ander", zegt Van Dijk. Zelf kan hij wel begrip opbrengen voor mensen die bang zijn voor het vaccin. "Maar als iemand zegt 'het kan mij niet schelen, ik word er zelf niet ziek van', tja, dat klinkt een stuk minder sympathiek."
Er liggen zeker ook gevaccineerden in het ziekenhuis, erkennen de drie. Maar dat zijn eigenlijk altijd kwetsbare patiënten, die bijvoorbeeld problemen hebben met hun afweer.
'We deden alles op adrenaline, dat is nu op'
Code zwart is veel verder weg dan een jaar geleden, maar dat betekent niet dat de situatie niet even goed spannend is. Veel ziekenhuizen kampen met uitvallend personeel. Dat komt door een hoog ziekteverzuim enerzijds en de uitstroom van personeel anderzijds.
Het werk is na 1,5 jaar pandemie voor velen te zwaar geworden, zeggen de deskundigen. En dan ligt er nog een griepgolf op de loer, een typisch fenomeen van het najaar.
Van den Broek heeft net vakantie gehad, maar bijgetankt is hij niet. "Tijdens de eerste golven deden we alles op adrenaline, maar je merkt dat dat op is". Hij werkt in het Bredase Amphia Ziekenhuis, dat vorig jaar serieus rekening hield met code zwart. In dat scenario moet worden gekozen welke patiënten opgenomen worden op de intensive care.
Zover is het nu nog lang niet. Maar sommige ziekenhuizen trokken afgelopen week wel aan de bel. Zorg die juist door de pandemie was uitgesteld, dreigt weer op de lange baan te worden geschoven.
Als je een hartoperatie moet ondergaan, dan is dat een mijlpaal in je leven. Als dat steeds vooruit geschoven wordt, is dat heel naar.
Van de 950 IC-bedden in Nederland zijn er nu dus 164 bezet door coronapatiënten. 164 opnames klinkt wellicht als weinig, maar het is wel degelijk een probleem, legt Van Dijk uit.
"De bedden zijn bijna allemaal gevuld met acute patiënten, waar coronapatiënten ook onder vallen." Hij vervolgt: "Normaal gesproken is een derde of de helft gevuld met mensen die de IC kortdurend nodig hebben. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die herstellen van een grote operatie en na een paar dagen weer weg kunnen. Die laatste categorie wordt nu verdrongen door mensen die langer moeten blijven."
Afbellen
En dat heeft als gevolg dat er voor kortdurende IC-patiënten amper plek meer is, terwijl er eind september nog zo'n 180.000 tot 200.000 operaties moesten worden ingehaald. Ziekenhuizen hebben soms geen andere keuze dan patiënten weer af te bellen.
Van Dijk: "Als je een hartoperatie moet ondergaan, dan is dat een mijlpaal in je leven. Het is doodeng. Als dat steeds vooruit geschoven wordt, is dat heel naar." Sommige patiënten die worden weggestuurd zijn vol begrip, zegt hij. "Maar anderen zitten er doorheen van de stress en angst."
Irma Oomen-Bolder en Ed Wester vertelden in deze video eerder al tegen de NOS waarom ze zich (nog) niet laten vaccineren:
Van Dijk voelt zich als IC-hoofd schuldig naar hartchirurgen, die hun patiënten moeten vertellen dat de operatie weer niet doorgaat. Ook vindt hij het moeilijk naar zijn verpleegkundigen, die door moeten buffelen. "De mensen zijn uitgeput."
Het is geen kwestie van extra bedden bijschuiven, benadrukt hij. "We hebben pakweg duizend bedden en er wordt niet opgeschaald, tenzij er een enorme crisis is. Dus als er 200 coronapatiënten op de IC liggen, dan zijn er 800 IC-bedden over voor andere patiënten, klaar."
Afdelingshoofd Van der Horst wil waarschuwen: "De afgelopen periode is het alles behalve rustig geweest. Het is echt niet zo dat men uitgerust is en het daardoor weer kan."
Ik had gehoopt dat we nu meer gevaccineerden hadden.
"Ik ga niemand dwingen tot vaccinatie", vervolgt Van Der Horst. "Maar de keuze om niet te prikken, maakt dat anderen daar last van hebben. Dát zijn de feiten. Ik had gehoopt dat we nu meer gevaccineerden hadden, waardoor we niet zouden afkoersen op een mogelijk zorginfarct."
Hij denkt even na. "Anti-vaxxers vind ik vaak mooie mensen. Ze zijn vaak zorgzaam. Maar elke keuze heeft een gevolg. Dat is een feit, geen verwijt."
- Zij willen geen vaccin en vrezen nu een tweedeling: 'In beste geval noemen ze je aso'
- Drie op de vier in ziekenhuis opgenomen coronapatiënten zijn ongevaccineerd
- Ziekenhuis Zwolle moet operaties afbellen vanwege toestroom coronapatiënten
- Nog meer IC-bedden deze winter? Kan niet, zeggen verpleegkundigen