Noodkreet bij de Wit-Russische grens: 'Help ons, wij gaan dood'

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Omar is doodsbang. Hij verblijft al ruim een week in een bos in Wit-Rusland, langs de grens met Polen. Het eten raakt op, de nachten worden steeds kouder. Via Snapchat laat hij een noodkreet horen: "Help ons, we gaan dood!" De 25-jarige Koerdische Irakees doet via sociale media verslag van de erbarmelijke situatie aan de grens. Het is voor hem de enige manier om in contact te komen met de buitenwereld.

Omar hoort bij de duizenden migranten die via Wit-Rusland de overtocht naar de Europese Unie willen maken. Volgens EU-landen neemt de Wit-Russische president Loekasjenko daarmee wraak voor de sancties die zijn ingesteld tegen zijn regime. Gisteren werd besloten de sancties tegen Minsk op te voeren vanwege het inzetten van migranten als 'hybride oorlogswapen'.

Migranten als Omar zijn niet bezig met de geopolitieke achtergrond van de kwestie. Zij denken maar aan één ding: veilig naar de EU. "Ik heb weinig nodig; ik wil alleen dat de grens opengaat", zegt de Iraakse Yasser (23). Hij is pas zondag bij de grens gearriveerd en voelt zich nog redelijk goed, maar de vooruitzichten zijn slecht. Yasser heeft alleen nog wat brood en een flesje water bij zich.

Uitputting en honger

Omar is na acht dagen aan de grens de wanhoop nabij. Hij slaapt samen met een vriend in de open lucht tussen families met jonge kinderen, in een geïmproviseerd kampje langs het Poolse grenshek. Aan alles is een tekort: voedsel, water, lakens, brandhout. Ook de powerbanks, waarmee de telefoons worden opgeladen, raken leeg.

Op deze beelden, deels gemaakt door de Poolse autoriteiten, is de situatie aan de grens te zien:

De groep was voorbereid op een moeizame oversteek, maar deze situatie kon niemand zich voorstellen. "Het is heel erg koud. Onze levens zijn echt in gevaar", zegt Omar. Hij zegt er serieus rekening mee te houden dat iemand uit zijn groep de komende dagen overlijdt aan onderkoeling, uitputting en honger. 's Nachts duikt de temperatuur onder het vriespunt.

Sinds de georkestreerde migrantenstroom via Wit-Rusland naar de EU op gang kwam, zijn er al meerdere doden gevallen aan de grens. Tellingen lopen uiteen maar internationale persbureaus berichten mede op basis van lokale ngo's over zo'n tien mensen die de afgelopen maanden zijn omgekomen in het grensgebied, door onder meer de kou en verdrinking. De meeste slachtoffers zouden afgelopen weken zijn gevallen.

Omar slaapt al een week met alleen deze slaapzak op de grond:

De 23-jarige Yasser vindt dat zowel Polen als Wit-Rusland schuld heeft aan de ontstane situatie. "Wit-Rusland laat mij niet terugkeren naar Minsk en Polen laat mij niet toe en geeft geen hulp. Als hier iemand sterft, zijn beide landen verantwoordelijk", zegt hij. "Dat zal ik hen nooit vergeven." Dat beaamt Omar: "Ze zien dat we lijden, maar helpen ons niet."

De Irakezen voelen zich hulpeloos. "Het enige dat ik wil is een fatsoenlijk leven. We willen gewoon een goede toekomst", zegt Omar. Opgeven is geen optie, zegt de eveneens Iraakse Rawand. Via Snapchat stuurt hij zijn gps-locatie. Hij is bijna op zijn bestemming, is zijn boodschap.

De EU en de lidstaten proberen de stroom via Wit-Rusland een halt toe te roepen, onder meer door druk uit te oefenen op de herkomstlanden. Onder meer Irak, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten zeggen geen migranten meer naar Minsk te laten vliegen. Litouwen meldt dat migranten daarom voortaan via een tussenstop in Moskou naar Minsk worden gevlogen.

Het is onduidelijk hoeveel migranten op dit moment al in Wit-Rusland zijn. Via Snapchat sprak de NOS met meerdere (jonge) mannen in de omgeving van Minsk die de wens hebben om naar Polen te gaan.

Correspondent Kysia Hekster sprak in een ziekenhuis in Polen met gewonde migranten:

Omar, Yasser en Rawand blijven voorlopig in het grensgebied en wachten op hulp. Ze kunnen niet anders. De twintigers denken nog enkele dagen vooruit te kunnen. Daarna is het eten, drinken en hun lichaam op. Als de batterijen van hun telefoons en powerbanks leeg zijn komt er ook een einde aan hun contact met de buitenwereld.