Aanpak voetbalgeweld: 'Burgemeesters hebben de middelen, maar gebruiken ze niet'

• Daan van den Enden

Voetbalgeweld en overlast moeten worden aangepakt, zeggen landelijke en lokale politici. Maar met de voetbalwetgeving lijkt weinig mis, zeggen deskundigen. Het schort aan de toepassing en handhaving ervan.

Hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen doet al twintig jaar onderzoek naar voetbalgerelateerd geweld. Volgens hem zijn er in Nederland voldoende mogelijkheden om straffen uit te delen.

"Neem bijvoorbeeld de NEC-supporters die openlijk geweld hebben gepleegd en vernielingen hebben aangericht. Allereerst krijgen die te maken met het strafrecht. De politie heeft die groep met camera's vastgelegd. Als er voldoende bewijs is, dan kunnen die supporters een behoorlijke douw van de strafrechter verwachten."

Dat blijkt ook uit de uitspraak van de politierechter vandaag, die celstraffen uitdeelde tot zes maanden voor de relschoppers in Nijmegen. Maar daar houdt het niet mee op. Het Openbaar Ministerie stelt ook alle gegevens van veroordeelde én vrijgesproken supporters ter beschikking aan de KNVB.

Meedogenloos beleid

"De bewijsmaatstaf is lager dan in het strafrecht. Ook al gaat iemand bij de strafrechter vrijuit, dan nog kan die persoon boetes en een stadionverbod krijgen van de KNVB. De KNVB hanteert echt een meedogenloos beleid en er is weinig rechtsbescherming voor mensen die bestraft worden", zegt Brouwer.

Maar is er wel sprake van een trend van toenemend supportersgeweld? Volgens Otto Adang, gedragswetenschapper en lector Openbare Orde en Gevaarbeheersing aan de Politieacademie, is het nog te vroeg om dat te zeggen. "Het is afwachten, maar het valt wel op. Voor corona waren er natuurlijk ook weleens incidenten, maar dat was beheersbaar."

Dat het komt door opgekropte agressie in de coronaperiode is onzin, zegt Adang. "Het werkt niet zo dat een soort reservoir aan agressie vol raakt en vervolgens tot uiting komt. Dan zou je dat ook op andere plekken moeten terugzien. Agressie vormt zich door interactie tussen groepen mensen en de context. Bij NEC ging het bijvoorbeeld om de eerste ontmoeting met Vitesse in jaren, omdat NEC een tijd lang in de eerste divisie heeft gespeeld."

Bekijk hieronder de reactie van demissionair minister Grapperhaus, die de schade van voetbalrellen wil gaan verhalen op de daders.

Ook andere factoren spelen een rol. "Bij sommige clubs hebben de thuissupporters een soort vrijstaat gecreëerd, waar er niet of nauwelijks sprake is van toezicht en handhaving door clubs", weet de gedragswetenschapper.

Adang wijst bijvoorbeeld op dubieuze spandoeken die gedoogd worden. "Dan kun je je afvragen hoeveel de clubs zelf doen. Een gebrek aan scherpte zou wel een corona-effect kunnen zijn. Een ander mogelijk corona-effect is dat supporters na anderhalf jaar stilte uitproberen met welk gedrag ze weg kunnen komen."

Maar, zo herhaalt Brouwer, aan middelen om problemen aan te pakken ontbreekt het niet. "Bestaat de kans dat een stadionverbod van de KNVB niet wordt nageleefd, dan kan een burgemeester ook een stadionomgevingsverbod opleggen in combinatie met een meldplicht. Wordt het verbod of de meldplicht overtreden, dan kan de hooligan niet alleen een strafvervolging tegemoet zien, maar zal hij ook bijvoorbeeld 1000 euro per overtreding moeten aftikken."

Afstoffen van de middelen

"Tot nu toe maken burgemeesters nauwelijks van deze mogelijkheden gebruik", zegt Brouwer. "Ik weet bijna zeker dat burgemeesters er zich onvoldoende bewust van zijn".

Dat blijkt ook uit een Kamerbrief over de bestrijding van voetbalvandalisme. Daarin schreef de demissionair minister van Justitie in juni dat ongeveer driekwart van de onderzochte gemeenten geen gebruik maakt van de wettelijke mogelijkheden. Dat wordt geweten aan "onbekendheid, koudwatervrees of geen meerwaarde zien in het beschikbare wettelijke instrumentarium".

Ook burgemeester Depla van Breda zei na een spoedoverleg gisteren dat de bestaande middelen moeten worden "afgestoft":

Mensen aanspreken

Hard aanpakken moet geen doel op zich zijn, vindt Adang. "Je moet kijken naar wat effectief is. De KNVB en gemeenten hebben genoeg middelen ter beschikking om wat te doen. Wat belangrijk is, is dat er een goede verstandhouding is tussen clubs en supporters. Voelen mensen zich goed behandeld door de club, dan vergoot je de kans dat ze ook elkaar corrigeren. Enkelingen die over de schreef gaan, worden gecorrigeerd."

Daarbij is je supporters kennen van groot belang. "Daar begint het mee, met mensen aanspreken in het stadion. Het gaat dan niet alleen maar om aardig doen. Als normen worden overschreden, moet er worden ingegrepen."