Coronacijfers Wit-Rusland kunstmatig laag: 'Ik mag niet iedere dode registreren'

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Sinds het begin van dit jaar sterven er dagelijks tien mensen in Wit-Rusland aan de gevolgen van een corona-infectie. Soms zijn het er acht, een enkele keer elf. Nooit is er een uitschieter. Althans, volgens de officiële statistieken.

Die cijfers zijn slechts het topje van de ijsberg, meldde het Russischtalige CurrentTV vorige week. Op basis van gehackte oversterftecijfers van het Wit-Russische ministerie van Binnenlandse Zaken werd geconcludeerd dat het aantal coronadoden in 2020 met zo'n 25.000 slachtoffers zo'n zeventien keer hoger lag dan het officiële cijfer (1424).

Het bericht valt niet te controleren, want Wit-Rusland heeft al ruim een jaar geen officiële cijfers over oversterfte bekendgemaakt. Wit-Russen met wie de NOS sprak, zeggen niet op te kijken van de onthulling van CurrentTV. "Niemand checkt die officiële cijfers nog", zegt een van hen.

De officiële cijfers zijn zo laag, omdat zorgpersoneel wordt opgedragen de statistieken te manipuleren zodat het lijkt alsof het regime de coronacrisis onder controle heeft, vertelt een jonge arts die aan het hoofd stond van een corona-afdeling in een Wit-Russische provinciestad. Op voorwaarde van anonimiteit ("anders moet ik het land uit") deelt ze haar verhaal.

Dubbele strijd

"In de overlijdensverklaring mogen we alleen de doodsoorzaak 'corona' noteren als er echt geen andere medische verklaring valt te vinden. Dus in mijn ziekenhuis overlijden zogenaamd alleen kerngezonde jonge mensen aan covid-19." Ze schat in dat ze maximaal een derde van de coronadoden correct heeft geregistreerd.

Wanneer er te veel coronadoden worden opgegeven, volgt er een allerminst vriendelijk bezoekje van de inspectie, zegt de arts. "Je wordt uitgescholden vanwege het aantal coronadiagnoses of juist om iets kleins, zoals een verkeerd ingevuld formulier." Als reprimande worden toegezegde bonussen ingetrokken.

In de Wit-Russische coronacrisis staat de overheid dus vaak niet naast, maar tegenover het zorgpersoneel. "Zo werd ons op een dag opgelegd om hydroxychloroquine voor te schrijven, terwijl wij dat niet wilden, omdat het middel geen bewezen effect op het ziekteverloop heeft."

Die strijd tegen zowel het virus als de autoriteiten maakt het werk ingewikkeld en zwaar: "Mijn nederigheid beschermt mij tegen een burn-out. Ik heb geleerd kalm te blijven wanneer ik word uitgescholden om iets kleins. Dat is hoe het hier werkt."

Behalve het aantal coronadoden wordt ook het aantal besmettingen kunstmatig laag gehouden, zegt de Wit-Russische Joelia. Zij werd vorig jaar dermate ziek - 40 graden koorts en kortademigheid - dat ze tot vijf maal toe een ambulance opbelde, maar vergeefs. "Ik werd geweigerd. Uiteindelijk werd een geneeskundestudent langsgestuurd, die mij wat medicijnen voorschreef."

Joelia werd steeds zieker en besloot twee dagen later zelf naar de polikliniek te gaan. Na aandringen werd een röntgenfoto gemaakt, waarop bleek dat er iets mis was met haar longen. "Ik kon me eindelijk laten testen op corona, maar toen ik een week later terugkwam, waren ze de testuitslag 'kwijtgeraakt'."

Later die dag kreeg ze alsnog de uitslag: negatief. "De dokter schreef uiteindelijk op dat ik acute bronchitis had", aldus Joelia, die er geen snars van gelooft. De twintiger is inmiddels volledig hersteld.

Zuurstoftekort

Mocht Joelia's situatie zijn verslechterd, dan was het maar de vraag of ze volwaardige zorg zou hebben kunnen ontvangen. Volgens de arts met wie de NOS sprak, kampten ziekenhuizen lange tijd met tekorten, met name aan zuurstof. "23 van de 60 bedden op onze corona-afdeling hadden sowieso geen toegang tot zuurstof. Andere plekken waren afhankelijk van zuurstofcilinders, die snel leeg gingen."

Hoewel de middelen beperkt waren, probeerden zij en haar collega's de patiënten de beste zorg te bieden. "Soms ging het mis, maar over het algemeen wisten we onszelf te redden."

Zelfredzaamheid blijkt op meerdere vlakken het sleutelwoord in de Wit-Russische coronabestrijding. Vanwege het uitblijven van adequaat coronabeleid - Loekasjenko noemde de pandemie aanvankelijk 'massahysterie' - gingen burgers zelf op zoek naar betrouwbare informatie, onder meer via Telegramkanalen. "Via staatsmedia word je nauwelijks ingelicht; mensen informeren elkaar", aldus de arts.

Er wordt evenmin actief campagne gevoerd voor de vaccinatiecampagne, zegt ze. Nog geen 12 procent van de Wit-Russische bevolking is volledig ingeënt, hoewel elke leeftijdsgroep in aanmerking komt voor een prik. In het land wordt vooralsnog alleen gevaccineerd met het Russische Spoetnik V, dat nog niet door de Wereldgezondheidsorganisatie is goedgekeurd. Dat remt de prikbereidheid.

De trage vaccinatievoortgang maakt dat de Wit-Russische uitweg uit de coronacrisis lang zal zijn. Loekasjenko lijkt zich echter geen zorgen te maken. Vorige week zei hij dat Wit-Rusland de coronacrisis "erg goed" weet te doorstaan. "Zonder politiek gekibbel, avondklok of onnodige desinformatie."