Steeds minder landen willen Spelen organiseren: 'Wordt gezien als geldsmijterij'

• Kees Rottinghuis

  redacteur Economie

Brisbane mag de Olympische Zomerspelen van 2032 organiseren. Maar de Australische stad móet het ook wel doen: het was namelijk de enige kandidaat. Er waren wel andere steden geïnteresseerd, zoals Jakarta, Doha en het Duitse Rijn-Roergebied, maar die hebben geen officieel 'bid' ingeleverd.

Ook de Zomerspelen van 2024 in Parijs en 2028 in Los Angeles werden gekozen zonder tegenkandidaten. Steeds minder landen willen de Spelen organiseren. Dat komt vooral door de kosten, zegt Ruud Koning, bijzonder hoogleraar sporteconomie aan de Rijksuniversiteit Groningen. "De Spelen worden vaak gezien als geldsmijterij. Vooral in democratische landen ziet de bevolking het nut er niet van in."

Komen de Spelen in het geding?

Dat de Spelen zo duur zijn, komt door de omvang ervan. Ieder land heeft wel een groot stadion, maar dat is niet genoeg. Koning: "Het zijn zoveel verschillende sporten waar je iets voor moet bouwen." Daarbij stelt het IOC ook allerlei eisen, bijvoorbeeld dat alle evenementen niet te ver van het Olympisch dorp moeten plaatsvinden.

De kosten lopen dan ook bijna altijd uit de hand. De Spelen van Tokio kosten zo'n 13 miljard euro, bijna dubbel zoveel als begroot. Volgens twee Japanse kranten is het werkelijke bedrag zelfs 23,6 miljard euro. Sinds de Spelen van 1960 is het budget van Zomer- en Winterspelen gemiddeld 172 procent overstegen.

Rio 2016 was een voorbeeld van hoe het mis kan gaan. Een jaar na de Spelen was de deelstaat Rio de Janeiro failliet, het Olympisch park lag er vervallen bij en bendeoorlogen waren weer opgelaaid.

Hoe zien de Olympische Spelen er dit jaar eigenlijk uit? Een stoomcursus:

Al die tegenslagen hebben gevolgen. Minder landen kandideren zich, ook omdat in referenda tegen de Spelen wordt gestemd, zoals Hamburg in 2015 en Calgary in 2018.

Het IOC heeft het selectieproces daarom aangepast. Waar landen eerst twee jaar lang een dure campagne voerden, kiest het IOC nu een 'voorkeurskandidaat'. Landen die hun interesse kenbaar maken, voeren gesprekken met het IOC en vervolgens spreekt het IOC een voorkeur uit.

Dit moet de kosten van de campagne verkleinen en corruptie tegengaan. Landen hoeven nu niet meer IOC-leden te ontvangen en paaien. Dat was eerder wel het geval; zo zouden voor de Spelen van Rio en Tokio IOC-leden zijn omgekocht.

Ook is een voordeel dat landen niet direct afgewezen worden en in gesprek blijven voor latere Spelen. Maar het nieuwe proces geeft het IOC meer macht en is minder transparant, door al die gesprekken achter gesloten deuren.

Ook de sponsoring door bedrijven is veranderd. Koning: "De tijd dat sponsoring het overmaken van veel geld was en dan reclame maken, is ruim voorbij. Er is veel meer een roep voor bijvoorbeeld transparantie en duurzaamheid."

De volgende Spelen, de Winterspelen in Peking, beginnen al over zeven maanden. Daar willen (Westerse) sponsoren niet graag verbonden worden met mensenrechtenschendingen door China, zoals de behandeling van Oeigoeren. Koning: "Dat is lastig voor sponsoren, daar zullen ze voorzichtig mee zijn."

Sponsoren worden ook vaker aangesproken op deals, zoals Cristiano Ronaldo die tijdens het EK Coca-Cola-flesjes wegschoof. Hij zei liever water te drinken. Coca-Cola is een van de grote sponsoren van het IOC.

Goede deal voor LA

Door al die factoren lijkt de toekomst van de Spelen niet bepaald rooskleurig. Maar volgens Jelle Schoemaker, sporteconoom bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, gaat het in golven. "Voor 2016 waren er veel kandidaten en kon het IOC veel eisen stellen. Daarom moest Rio veel beloven. Dan volgt er een periode met wat minder kandidaten en kunnen de landen juist eisen stellen."

Zo wist Los Angeles voor 2028 verschillende concessies bij het IOC los te weken, onder meer een fonds van 135 miljoen euro voor jeugdsport in de stad. Schoemaker: "Daardoor zouden het maatschappelijk en financieel gezien goede Spelen kunnen worden."

Ook zijn het vooral democratische landen die de Spelen te duur vinden. Schoemaker: "Andere landen willen met dit soort sportevenementen meedoen op het wereldtoneel en hun land promoten, zoals China."

Vooralsnog staat de Olympische kalender voor Zomerspelen tot 2032 vol en voor Winterspelen tot 2026. Voor daarna kunnen landen zich melden. Let the games begin.