De uitgestelde Spelen van Tokio: een hoofdpijndossier van 23 miljard euro
Uitzinnig van vreugde zijn de doorgaans zo formele en introverte Japanners als IOC-voorzitter Jacques Rogge in 2013 tijdens het congres van het Internationaal Olympisch Comité in Buenos Aires een verzegelde envelop opent en de inhoud aan het publiek toont.
'Tokyo' staat er op het papier, ten teken dat de Japanners in de eerste stemronde tegenkandidaten Istanbul en Madrid al ruimschoots achter zich hebben gelaten in de race om de organisatie van de Zomerspelen van 2020.
Premier Shinzo Abe weet het dan al zeker: met een bescheiden budget van 'slechts' 8,3 miljard dollar (iets meer dan 7 miljard euro) garandeert Tokio een betaalbaar én succesvol mega-evenement.
Hoofdpijn
Wat de Olympische Spelen van de wederopstanding moeten worden na de verwoestende tsunami van 2011, de daaropvolgende kernramp van Fukushima en de zware economische recessie die dit tot gevolg heeft, verwordt evenwel tot een hoofdpijndossier dat zijn gelijke in de olympische geschiedenis niet kent.
Het is een gegeven dat Olympische Spelen te allen tijde duurder uitvallen dan begroot. Sinds de editie van Rome in 1960 is het oorspronkelijke budget van zowel Zomer- als Winterspelen gemiddeld met 172 procent overstegen. Tokio vormt daarop geen uitzondering.
Volgens de laatste officiële opgave, van eind 2020, reserveren de Japanners een slordige 13 miljard euro voor de Zomerspelen. Een bedrag dat voor tweederde wordt gefinancierd uit publiek geld.
Indrukwekkende cijfers, al is dat bedrag volgens critici geen schim van de werkelijkheid. De Japanse zakenkrant Nikkei en het dagblad Asahi Shimbun laten economen een eigen berekening maken van de werkelijke kosten. Hun conclusie: aan Tokio 2020 hangt in realiteit een kostenplaatje van 23,6 miljard euro.
Ver over budget
Zelfs afgaande op de officiële cijfers vormt Tokio 2020 daarmee de duurste Olympische Spelen die (grotendeels) door publiek geld zijn gefinancierd. Tussen 1960 en 2016 kostte de organisatie van het mondiale evenement de plaatselijke belastingbetaler gemiddeld 5 miljard euro, zo berekende de Universiteit van Oxford.
Dit millennium laat een duidelijke stijging van de kosten zien. De Spelen van Sydney in 2000 leverden aan de debetzijde een bedrag van 3,6 miljard euro op. Athene 2004 werd georganiseerd voor 2,4 miljard euro, mede dankzij veelvuldig gebruik van tijdelijke stadions. Londen 2012 kwam uit op 12,3 miljard, Rio 2016 kostte 11,1 miljard.
Met hun 13,3 miljard euro nemen de Japanners op de lijst van duurste Spelen aller tijden de derde plaats in. De Winterspelen van 2014 in Sotsji, het prestigeproject van de Russische president Vladimir Poetin, kostte 46,4 miljard euro. Voor de Zomerspelen van Peking, in 2008, werd naar verluidt een bedrag van tussen de 25 en 30 miljard euro gereserveerd in de Chinese staatskas.
Bovenop de torenhoge kosten - alleen al aan de verbetering van de infrastructuur in Tokio spendeerden de Japanners 6,2 miljard euro - kwam ook nog eens de wereldwijde uitbraak van het coronavirus. De Spelen van 2020 werden die van 2021.
Met het jaar uitstel was voor de organisatoren een extra kostenpost van 2,3 miljard euro gemoeid. Kosten die de komende maanden nog zullen oplopen als gevolg van terugbetaling van toegangskaarten nu publiek niet welkom is en gederfde inkomsten uit sponsorgelden. En dat voor de organisatie van een olympische editie waar slechts 20 procent van de Japanse bevolking warm voor loopt.
Als het olympisch vuur over exact een week, op 23 juli, voor lege tribunes wordt ontstoken, bevindt Tokio zich als gevolg van een nieuwe coronagolf voor de vierde keer in een noodtoestand. Toch had organisatiecomité TOCOG geen andere optie dan de geluiden te negeren om de Spelen nogmaals uit te stellen of af te blazen.
In het olympisch charter staat immers vermeld dat het Internationaal Olympisch Comité (IOC) het alleenrecht heeft de Spelen af te blazen. "De Olympische Spelen zijn exclusief eigendom van het IOC", zo valt te lezen. Afgelasting geschiedt alleen "wanneer het IOC redelijke gronden heeft te geloven dat de veiligheid van de deelnemers serieus gevaar loopt of om welke andere reden dan ook in gevaar wordt gebracht".
Een wereldwijde pandemie, die meer dan vier miljoen mensen het leven kostte, valt voor het IOC niet onder de noemer gevaar. De angst dat Tokio 2020 (een samenkomst van 78.000 mensen uit 205 landen) kan ontaarden in een zogeheten superspreadevent acht het sportcollege in Lausanne ongegrond.
In mei verklaarde de Japanse premier Yoshihide Suga dat over het doorgaan van de Spelen geen enkele twijfel bestond en het besluit van het IOC vaststond.
Verzet tegen het IOC-besluit om de Spelen doorgang te laten vinden is dus kansloos. In geval van afgelasting zijn de kosten bovendien voor het lokale organisatiecomité. Het schrappen van Tokio 2020 zou de Japanners een totale schadepost van 13,8 miljard euro hebben opgeleverd, zo berekende Takahide Kiuchi, een vooraanstaand econoom van het prestigieuze Nomura Instituut.
Slechts driemaal eerder kwam het voor dat de Olympische Spelen geen doorgang vonden. In zowel 1916, 1940 als 1944 lag een wereldoorlog aan het besluit ten grondslag. Hoe ironisch: in 1940 had het IOC de Olympische Spelen ook al toegekend aan Tokio.
'Beste Spelen ooit'
Het is voor de Japanners evenwel een geruststellende gedachte: de avond van zondag 8 augustus zal ook aanbreken, het moment waarop de logistieke nachtmerrie ten einde komt en IOC-voorzitter Thomas Bach zich tijdens de uitgeklede sluitingsceremonie tot de geplaagde organisatoren zal richten.
Een zin volstaat om het geschonden Japanse blazoen volledig op te poetsen. Vergeten zijn het jaar uitstel, de volkswoede, de competities voor lege tribunes en de miljarden euro's schuld op de koop toe als in het verlaten Olympisch Stadion vertrouwde woorden weerkaatsen tegen de lege tribunes.
"Dit waren geweldige Spelen."
