Ondergelopen snelwegen, geëvacueerde campings, militairen die te hulp schieten. In Zuid-Limburg zijn ze wel wat gewend als het om wateroverlast gaat, maar dit soort taferelen zijn ook daar bijzonder. Hoe kan het zo snel zo misgaan op zoveel plekken?
Op sommige plaatsen is er meer dan 100 millimeter gevallen en daar komt nog meer bij, verwacht weerman Peter Kuipers Munneke. Dat is in twee dagen tijd meer dan soms in een hele zomer valt.
Het gevolg: de bodem is volledig verzadigd, waterbekkens lopen vol en op sommige plekken zoekt het water dan een andere uitweg. Zoals op de snelweg A79, bij de plek waar de weg een beek kruist. Even verderop, in Hoensbroek, is een waterbuffer zo volgelopen dat een naastgelegen woonwijk gevaar loopt.
Het Zuid-Limburgse heuvellandschap maakt dat de overlast in laaggelegen dorpen en wijken vaak nog groter is.
"Het zijn ontzettend ongewone buien", zegt Sabrina Helmyr, commercieel directeur water bij ingenieursbureau Arcadis. "Als we kijken in hoeveel tijd die hoeveelheid regen valt, dat is een situatie die we statistisch 1 keer in de 100 jaar tegenkomen."
De extreme regenval veroorzaakt nog een ander probleem: het zorgt voor hoge waterstanden in de rivieren. "Omdat dit buiencomplex zich uitstrekt tussen Duisland, Limburg en België, zie je dat het peil in de Maas sterk stijgt. De Limburgse beken kunnen daar hun water niet kwijt", legt Han Frenken van het Waterschap Limburg uit bij 1Limburg. "Dus dan moeten we pompen inzetten om dat weg te pompen, anders krijg je wateroverlast."
Zo ging het er vanavond in Zuid-Limburg aan toe:
In 1993 en 1995 overstroomden de dorpen Itteren en Borgharen bij Maastricht doordat de Maas buiten zijn oevers trad. Daarna werden de dijken versneld versterkt en kwam Rijkswaterstaat met projecten om de rivieren meer ruimte te geven, met overloopgebieden.
Daardoor zijn de dorpen nu beter beschermd. Het Waterschap beschouwt het hoge water nu dan ook als een test. "De overloopgebieden zullen nu vol gaan lopen en dat zal helpen om de piek in de Maas lager te krijgen", verwacht Franken.
Intussen worden zeer hoge waterstanden de komende dagen wel mogelijk geacht. Sommige modellen voorzien dat er per seconde meer water door de Maas gaat stromen dan in juli 1980, toen er een zomers record werd gevestigd. "Al spreken we liever niet van records, want deze wil je niet breken", zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat. "De wateroverlast veroorzaakt veel ellende. Gelukkig hebben we het land zo ingericht dat we het aankunnen."
De afgelopen jaren stuitte Rijkswaterstaat naar eigen zeggen wel eens op onbegrip als het ging om het verhogen van de rivierdijken. "Mensen hebben daar wel eens vraagtekens bij gezet, omdat het de laatste jaren heel droog was in de zomer. Maar nu zie je toch dat het nodig is."
Hoewel de extreme regenval geen direct gevolg van klimaatverandering is, zorgt klimaatverandering er volgens weerkundigen wel voor dat dit soort extreem weer vaker voorkomt. Arcadis maakt voor een aantal Limburgse gemeenten analyses van waar de kwetsbaarste plekken zitten bij wateroverlast. Sabrina Helmyr: "We maken modellen die simuleren hoeveel water er naar riolering gaat, hoe het zich verspreidt door de straten, en dan adviseren wij gemeenten. Wat voor een maatregelen kan je nemen?"
Waterschappen leggen nu al veel buffers aan om te voorkomen dat water de lager gelegen dorpen en steden instroomt. "Die buffers zouden op nog veel meer plekken kunnen. We proberen het water vast te houden waar het valt. Overal regentonnen. Alle platte daken in Nederland moeten groene daken worden, zodat het water daar opgevangen kan worden en het vertraagd naar de riolering gaat. Ga parkeerplaatsen niet asfalteren, maar zorg dat het water de grond in kan."
Om voor alle mogelijke vormen van wateroverlast met technische oplossingen te komen, is enorm kostbaar, zegt Helmyr. "Als je het allemaal wilt aanpassen aan buien die een keer in de honderd jaar voorkomen, dat is zo'n enorme investering. Als we het sommetje maken met zijn allen, een stuk snelweg niet kunnen gebruiken nemen we dan voor lief."
