Amazon-veteraan neemt het van Jeff Bezos over, wacht lastige klus

• Nando Kasteleijn

  redacteur Tech

Amazon gaat morgen een nieuw tijdperk in: na 27 jaar stopt Jeff Bezos als CEO van het bedrijf. Hij krijgt de rol van uitvoerend voorzitter; daarmee geeft hij de dagelijkse leiding uit handen, maar blijft hij wel betrokken bij grote besluiten.

Hoe gaat het concern verder zonder de visionair die het zover heeft gebracht? Bezos maakte Amazon tot een e-commercegigant met grote invloed, maar het bedrijf krijgt ook veel kritiek over marktmacht en belastingontduiking (waar het zich tegen verzet).

Vernoemd naar een rivier

Wie aan Amazon denkt, denkt waarschijnlijk eerst aan de webwinkel. Daar begon het allemaal mee in 1994. De naam is een verwijzing naar de Amazone, een van de langste rivieren van de wereld. Bezos wilde met zijn online boekenwinkel ook tot de top behoren.

Het platform groeide uit tot een plek waar je miljoenen producten kunt kopen. Ook in Nederland is het bedrijf steeds actiever. Sinds maart vorig jaar kunnen verkopers via Amazons platform producten aanbieden.

Maar de ambities van de topman waren al die jaren groter dan de webwinkel: Bezos heeft het bedrijf daarna uitgebouwd tot een conglomeraat met diverse vertakkingen. Er kwam met Amazon Prime Video een concurrent voor Netflix, een slimme speaker (een eigen smartphone mislukte), er kwamen kleinere en grotere overnames.

Een greep uit wat er tegenwoordig onder Amazon valt:

De dagelijkse leiding van Amazon komt in handen van Andy Jassy. Een veteraan: hij werkt sinds 1997 voor het bedrijf, direct nadat hij zijn studie aan Harvard had afgerond. In de eerste jaren werkte hij onder meer in marketingfuncties. De eerste belangrijke stap zette hij in 2002: Jassy werd technisch adviseur van Bezos. Achttien maanden lang 'schaduwde' hij de topman en was hij diens sparringpartner.

Zijn volgende stap was voor het bedrijf nog vele malen belangrijker: met Bezos' zegen zette Jassy clouddienst Amazon Web Services op. Het idee: andere bedrijven konden gebruik maken van de extra capaciteit die Amazon niet nodig heeft voor zijn eigen webwinkel. Dit werd een gigantisch succes, het onderdeel is inmiddels goed voor 60 procent van de totale winst. Het bedrijf is tegenwoordig marktleider in deze nog altijd groeiende sector en rekent multinationals en overheden tot zijn klanten.

Jassy leidt straks een bedrijf dat tijdens de coronacrisis gigantisch groeide; naar 1,2 miljoen werknemers. De beurswaarde steeg naar 1750 miljard dollar; van de grote techbedrijven zijn alleen Apple en Microsoft meer waard.

Ook de omzet en winst stegen enorm:

Bezos kon z'n bedrijf de afgelopen decennia redelijk ongestoord uitbouwen, maar dat zit er voor Jassy niet in. Het staat nu al zo goed als vast dat de politiek een groot deel van z'n tijd zal opeisen.

Boze medewerkers

Het bedrijf ligt namelijk op diverse fronten onder vuur. Het is al langer onrustig onder de distributiemedewerkers van Amazon. Zij voelen zich slecht behandeld. Eerder dit jaar probeerden medewerkers van een distributiecentrum in Alabama zich te verenigen in een vakbond; dit mislukte. Volgens The New York Times probeerde het concern deelname te ontmoedigen.

De krant publiceerde onlangs een groot onderzoek naar de werkomstandigheden in de distributiecentra, waaruit bleek dat er veel stress was, weinig werd gecommuniceerd en mensen zonder opgaaf van reden werden ontslagen. Een woordvoerder noemde de voorbeelden tegenover de krant "uitzonderingen".

Daarnaast lopen er in de VS en in Europa diverse onderzoeken naar machtsmisbruik door het bedrijf. Ook is er aan beide kanten van de oceaan nieuwe wetgeving in voorbereiding die het bedrijf flink kan gaan raken. En tot slot krijgt Amazon te maken met de nieuwe, wereldwijde belastingafspraken. Deze bevatten specifieke regels waardoor het bedrijf hier ook onder valt.

De nieuwe ceo van Amazon:

De hoop binnen het bedrijf is dat Jassy ook het publieke gezicht zal worden van het concern, zeggen bronnen tegen de Financial Times. De eerste keer dat Bezos ietwat ongemakkelijk vragen beantwoordde van het Amerikaanse Congres over Amazon - vorig jaar zomer - was ook meteen z'n laatste keer.

Mensen die met Jassy hebben gewerkt, beschrijven hem tegenover de zakenkrant als iemand die veel parate kennis over data en technische details heeft. Dat zou hem moeten helpen als hij in de stoel zit tegenover kritische politici. "Hij zal veel meer energie moeten stoppen in Amazon's relatie met de maatschappij en de overheid dan Jeff ooit heeft hoeven doen", zegt Tim Bray, voormalig ontwikkelaar bij clouddienst AWS, tegen de krant.

En Bezos? Die gaat later deze maand mee met de eerste toeristenvlucht van zijn ruimtevaartbedrijf Blue Origin, waarmee voor hem een grote droom in vervulling gaat.