Meer landen zullen multinationals gaan belasten, maar dat duurt nog wel even

• Linda Wisse

Het wordt een historische deal genoemd en een eerste stap richting het uitbannen van de belastingcompetitie tussen landen: 130 landen hebben ingestemd met een minimumtarief voor winstbelasting van 15 procent voor bedrijven en een herverdeling van de belastingopbrengsten. Maar het kan nog even duren voordat we er echt wat van merken.

"Het is zeker een historische ontwikkeling in de belastingwereld", zegt Marlies de Ruiter, partner bij belastingadvieskantoor EY. "Maar als we kijken hoe ver we zijn, is dit het niet. Als we in een voetbalwedstrijd zouden zitten, is het nu rust."

'The devil is in the details'

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft laten weten dat de nieuwe regels in 2023 moeten ingaan. Het voorstel volgt uit jarenlange onderhandelingen die de organisatie voert met 139 landen om belastingconcurrentie aan te pakken. Die aanpak heeft twee doelen, ook wel pijlers genoemd: belastingheffing op zogeheten techreuzen en het invoeren van een minimumwinstbelasting voor bedrijven.

"In oktober wordt het uitgewerkte voorstel gepresenteerd en wordt duidelijker wat de regels zijn", zegt Arjan Lejour, hoogleraar belastingen aan Tilburg University. "Want we hebben het over een tarief, maar waarover dat belastingtarief wordt geheven, is nog niet bepaald. En dat is met name van belang, the devil is in the details."

Belastingontwijking wordt lastiger

De minimumwinstbelasting van 15 procent zal alleen gaan gelden voor bedrijven met een wereldwijde omzet van minstens 20 miljard euro en een winstmarge van 10 procent. Daarnaast mogen landen straks 'bijheffen' als een bedrijf in een ander land onder het minimumtarief is gebleven, waardoor multinationals er niet onderuit kunnen komen. Nu mag dat niet.

Het nu aangenomen voorstel heeft pas effect als landen individueel hun wetgeving aanpassen. Dat kan dus tot verschillen tussen landen leiden. "Landen zijn creatief in hun wetgeving, bijvoorbeeld door uitzonderingen en subsidies te geven. Zo belast Nederland en veel andere landen innovatieopbrengsten lager. De vraag is of dat zo mag blijven", zegt Edwin Heithuis hoogleraar fiscale economie aan de Universiteit van Amsterdam.

Negen landen doen niet mee

Hoewel 130 landen hun handtekening onder het voorstel hebben gezet, steunen negen OESO-landen het voorstel niet. Zo houden Hongarije, Ierland, Estland, Barbados, Kenia, Nigeria, Peru, Saint Vincent en de Grenadines en Sri Lanka voet bij stuk.

"Het zijn de usual suspects en ik vind het wat kortzichtig dat zij niet hebben getekend, want ze komen er niet onderuit", zegt Heithuis verder. "Het is een kwestie van tijd totdat ook zij een minimum winstbelasting zullen moeten invoeren onder druk van de grote landen."

Demissionair staatssecretaris Hans Vijlbrief, verantwoordelijk voor de Belastingdienst, vindt het zorgelijk dat negen landen niet instemmen, met name Ierland. "In Ierland staan veel hoofdkantoren. Op Europees niveau zullen we dus goede gesprekken met hen hebben over de minimumwinstbelasting. Het is een kwestie van leiden en verleiden."

Techbedrijven

Welke bedrijven worden geraakt door dit voorstel, hangt af van hun winstgevendheid. "Grote bedrijven in sectoren met minder winst krijgen hier niet mee te maken, denk bijvoorbeeld aan Albert Heijn. In ieder geval worden de techbedrijven wel geraakt", zegt hoogleraar Lejour.

De NOS heeft ook de grootste techbedrijven gevraagd om commentaar. Microsoft zegt een wereldwijde aanpak van internationale regels te steunen. Amazon laat weten nu niet inhoudelijk te willen reageren. Apple, Facebook en Google hebben nog geen reactie gegeven.

Kritiek

Toch kan een minimumtarief voor winstbelasting ook averechts werken. "Nederland heeft een winstbelasting van 25 procent. Het zou verrassend zijn en het zal er waarschijnlijk niet van komen, maar Nederland kan ook ervoor kiezen om die te verlagen naar 15 procent", zegt Heithuis.

Eerder gaven Oxfam Novib en Tax Justice Network kritiek op het voorstel, omdat het minimumtarief van 15 procent te laag zou zijn.

De OESO verwacht dat met het voorstal 125 miljard euro extra belasting wordt opgehaald. Hoewel deskundigen zich afvragen in hoeverre een minimumwinstbelasting wat voor de Nederlandse schatkist oplevert, zegt Vijlbrief dat de belasting voor de gewone burger naar beneden zou kunnen gaan. "Als Nederland extra belastinginkomsten ontvangt, zouden andere belastingen naar beneden kunnen. Dat zou mooi meegenomen zijn."

De G20 zal naar alle waarschijnlijkheid volgende week met het plan instemmen. "Maar dat is deels symbolisch", besluit Lejour. "Bij de G20 komen de politieke leiders bij elkaar en zij zullen nogmaals bekrachtigen dat deze ontwikkeling niet meer terug te draaien is."