'Topambtenaren hadden belangrijke memo toeslagenaffaire wel gezien'
De twee hoogste ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën wisten van een geheimgehouden memo over de toeslagenaffaire, maar ontkenden dit in hun verhoren onder ede voor de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK).
Uit een reconstructie van RTL Nieuws en Trouw blijkt dat de memo op 4 juni 2019 ter sprake kwam tijdens crisisbesprekingen op het ministerie, waarbij beide ambtenaren aanwezig waren. In deze memo, die dateert van 2017, werd al geconcludeerd dat het stopzetten van toeslagen onrechtmatig was en dat een groep van 300 ouders zou moeten worden gecompenseerd.
De memo is opgesteld door de destijds hoogste juriste bij de afdeling Toeslagen, maar compensatie voor gedupeerde ouders kwam er niet; de memo verdween in een la. In oktober 2020 kwam het stuk bij toeval aan het licht, na vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.
De voormalige baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek beweerde in zijn verhoor voor de ondervragingscommissie dat hij de memo "op geen enkele manier" kende, en pas kennis nam van de inhoud door publiciteit in het najaar van 2020. De toenmalige hoogste ambtenaar van het ministerie van Financiën Manon Leijten zei tegen de ondervragingscommissie dat zij zich niet kon herinneren de memo te hebben gelezen.
Uijlenbroek laat aan RTL Nieuws en Trouw weten dat hij tijdens zijn verhoor heeft geantwoord "vanuit mijn herinneringen zoals ik die heb". "Ik blijf bij de verklaring zoals afgelegd tijdens de hoorzitting." Voormalig secretaris-generaal Leijten gaat niet in op vragen, maar verwijst naar het ministerie van Financiën.
De verhoren door de parlementaire ondervragingscommissie vonden onder ede plaats. De ondervraagden moesten de eed of belofte afleggen dat zij de waarheid zouden spreken.
Bij een vermoeden dat iemand de waarheid niet heeft gesproken of bewust heeft gelogen kan de Tweede Kamer aangifte doen. Het Openbaar Ministerie kan zelfstandig overgaan tot onderzoek en vervolging. Het opzettelijk geven van een valse verklaring (meineed) is strafbaar maar moeilijk te bewijzen.
Leijten: kijken naar juridische gevolgen
SP-Kamerlid Leijten vindt het schokkend om te horen dat de memo op het hoogste ambtelijk niveau is besproken. Leijten is een van de Kamerleden die een belangrijke rol speelden bij het ontrafelen van de Toeslagenaffaire en ze was ook lid van de parlementaire ondervragingscommissie. "Wij hadden hier natuurlijk eerlijk antwoord op moeten krijgen", zei ze in het NOS Radio 1 Journaal.
Leijten wil dat de advocaat van de Tweede Kamer gaat kijken wat de juridische gevolgen van de nieuwe onthulling zijn. "Hebben we wel alle stukken gekregen en wat is er gebeurd in het verhoor onder ede?", vraagt het SP-Kamerlid zich af.
Demissionair premier Rutte heeft in januari een extern onderzoek naar de memo toegezegd aan de Tweede Kamer. Dat wordt op dit moment uitgevoerd door extern accountantskantoor PwC. De onderzoekers interviewen de betrokken politici en ambtenaren en krijgen inzage in alle documenten, mails en andere onderlinge communicatie. Het rapport wordt tijdens of na de zomer verwacht.
