Twee open brieven van Franse oud-generaals en militairen leidden deze maand tot flinke ophef in Parijs. Ze waarschuwen voor "de ondergang van Frankrijk, hordes uit de banlieues en islamisering". Woensdagmiddag was er een demonstratie van duizenden politiemensen en gendarmes voor het parlement. Ze eisen hardere straffen.
Nieuwsuur spreekt oud-generaal Emmanuel de Richoufftz, initiatiefnemer van één van de brandbrieven. De Richoufftz werkte de afgelopen veertien jaar in de banlieues van Parijs. Hij haalde tweeduizend jongeren van de straat, motiveerde hen, betaalde hun rijbewijzen, maar leerde ze ook vroeg opstaan en solliciteren.
"Ik ben ongerust, want er vinden de afgelopen jaren gewelddadigheden plaats die er daarvoor niet waren", zegt hij. "Men is de grip erop verloren. In Frankrijk sluimert de stadsguerrilla in de voorsteden. En op het platteland wordt het steeds ernstiger."
Frankrijk wordt op een levensgevaarlijke manier bedreigd. Wij, soldaten van Frankrijk, kunnen in de huidige omstandigheden niet onverschillig blijven tegenover het lot van ons prachtige land, zelfs al zijn we al gepensioneerd.
Met de controversiële brief betogen de militairen dat het leger moet kunnen ingrijpen in de wijken waar het geweld uit de hand loopt. Maar van een burgeroorlog of staatsgreep wil de Richoufftz niet spreken. "Er zijn mensen die het zo noemen, als een Fransman een andere Fransman doodt. Maar ik noem iets pas een burgeroorlog als gemeenschappen onderling oorlog voeren en bij een eventuele ingreep door het leger, maar altijd onder leiding van de regering."
De Franse regering en veel andere politieke partijen hebben de oproep van de militairen fel veroordeeld. Ze noemen het een politieke truc van Marine Le Pen, leider van de rechts-populistische partij Rassemblement National en kandidaat bij de Franse presidentsverkiezingen van april volgend jaar. Zij ondersteunt het initiatief.
De ophef rond de brief brengt wel iets diepers aan de oppervlakte: een verrechtsing van Frankrijk. De roep om een sterke staat en een harde aanpak van immigratie en de politieke islam wordt breed gedragen.
Buitensporig geweld in banlieues
De politie wordt in de voorsteden steeds vaker bestookt met vuurwerk en wapens. Precies twee weken geleden werd een politieagent doodgeschoten door een jonge drugshandelaar in een banlieue van Avignon. Vorige maand werd in Rambouillet een agente neergestoken door een terrorist.
Ook oud-minister van Defensie Alain Richard, die nu in de Senaat zit, vindt het begrip 'burgeroorlog' overtrokken. "Wat zij in de brief zeggen, raakt het extremisme. We hebben problemen om de orde en veiligheid te handhaven in sommige wijken, en we zijn niet de enigen in Europa met dat probleem. Maar dat heeft niet het karakter van een oorlog."
Richard, die lid is van de partij van president Emmanuel Macron, is wel bezorgd over de publieke opinie. "Ik geneer me als democraat ervoor dat een deel van de Fransen denkt zoals de briefschrijvers."
Marine Le Pen in de lift
Veel van de militairen die de oproep ondertekenden staan dicht bij Marine Le Pen. Ook oud-generaal de Richoufftz was ooit burgemeesterskandidaat voor uiterst rechts. Uit onderzoek blijkt dat veertig procent van Franse militairen en politie op het Rassemblement National stemt. Door zich solidair te verklaren met de ondertekenaars gooide Le Pen zelf nog olie op het vuur.
"Frankrijk bevindt zich op de rand van een vulkaan", zegt hoogleraar politicologie Pascal Perrineau. "Nooit eerder stond Rassemblement National, de partij van Marine Le Pen, zo hoog in de peilingen."
10-jarigen op de uitkijk bij drugsdeals
Maar ook van links klinkt een roep om daadkracht en meer veiligheid. "Er is veel geweld in de voorsteden", zegt Perrineau. "Soms gaat het om minderjarige jongeren, die extreem geweld gebruiken."
In de banlieue Saint Martin, één van de twaalf achterstandswijken van Montpellier, zit de stichting Jasmin d'Orient. Zij vangen al zestien jaar vrouwen op. Saima Khouaja werkt daar en probeert grip te krijgen op de jongeren. "Vanaf tien, twaalf jaar krijgen ze al allerlei dingen aangeboden, op de uitkijk staan bij drugshandel bijvoorbeeld", vertelt ze:
Om de banlieues grondig aan te pakken heeft oud-generaal de Richoufftz bijna militaire schema's klaarliggen. Hij werd drie jaar geleden ontvangen door president Macron, maar hij voelt zich niet gehoord. Hij voert nu het woord over de brief van de militairen.
Burgeroorlog of niet, die oproep maakt veel los. Een jaar voor de presidentsverkiezingen lijkt de toon gezet.
