Filipijnse journaliste Maria Ressa krijgt Four Freedoms Award

• Annemarie Kas

  correspondent Zuidoost-Azië

Vandaag krijgt de Filipijnse journaliste Maria Ressa de Four Freedoms Award uitgereikt, een gerenommeerde tweejaarlijkse prijs voor voorvechters van burgervrijheden.

Ressa is één van de bekendste journalisten van de Filipijnen en ze is in een zware strijd verwikkeld met de regering van president Rodrigo Duterte. Haar nieuwssite Rappler deed vanaf Dutertes aantreden in 2016 kritisch verslag van zijn war on drugs, waardoor duizenden mensen om het leven kwamen. Rappler en Maria Ressa persoonlijk kwamen onder vuur van de overheid te liggen en kregen het op sociale media zwaar te verduren.

Vanwege haar "volharding en gedrevenheid" ontvangt Ressa vandaag die Four Freedoms Award. Het is een onderscheiding vernoemd naar de vier vrijheden uit een toespraak van de Amerikaanse president Roosevelt in 1941: de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst, de vrijwaring van gebrek en de vrijwaring van angst.

Naast een algemene prijs zijn er aparte onderscheidingen voor de vier vrijheden. Maria Ressa krijgt de award voor vrijheid van meningsuiting. Eerdere prijswinnaars zijn bijvoorbeeld Angela Merkel, het Rode Kruis en het klimaatakkoord van Parijs. Vanwege de beperkingen door het coronavirus worden de prijzen dit jaar niet zoals gebruikelijk live in Zeeland overhandigd, maar in een online ceremonie.

Negen rechtszaken

Negen rechtszaken hebben Maria Ressa en Rappler op het moment tegen zich lopen. Bij haar arrestaties kwam ze tot nu toe steeds op borgtocht vrij. Maar natuurlijk denkt Ressa erover na wat er gebeurt als ze in hoger beroep veroordeeld zou worden en de gevangenis in zou moeten, vertelt ze via een videoverbinding. "De eerste keer dat ik werd gearresteerd, in 2019, kon ik me gewoon niet voorstellen dat de overheid zoiets echt deed. Nu ben ik op het ergste voorbereid. Tegen mijn mensen grap ik: wil jij een ventilator voor me meenemen, jij iets te eten en jij dan alsjeblieft schone lakens."

Deze prijs is één van de vele die Maria Ressa (57 jaar) de afgelopen jaren heeft gekregen. In het begin was ze bang dat die onderscheidingen ervoor zouden zorgen dat de Filipijnse autoriteiten haar "extra zouden aanvallen", zegt ze. "Maar ik kwam erachter dat ze als een soort schild werken. De buitenwereld kijkt mee en laat dat op deze manier aan mijn overheid weten." In 2018 riep tijdschrift Time Ressa uit tot één van de personen van het jaar, in 2019 won ze de Columbia Journalism Award en begin dit jaar werd ze genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.

Eigen werkelijkheid

Haar belangrijkste strijd is die tegen nepnieuws en vooral de manier waarop algoritmes van sociale media "hun eigen werkelijkheden creëren", zegt Ressa. "Hoe goed wij als journalisten ook ons werk doen, via sociale media verspreiden leugens zich sneller dan feiten. Ik zie het rondgaan van samenzweringstheorieën als een soort virus dat leugens verspreidt. Dat leugenvirus infecteert mensen en heeft effect op hoe ze de wereld zien en wat ze geloven."

In de Filipijnen werden Ressa en Rappler zelf slachtoffer van de algoritmes, nadat zij in 2016 hadden blootgelegd hoe trollen online propaganda bedreven voor de regering van Duterte. "Vanaf toen verspreidden ze het beeld dat journalisten crimineel zijn. Vervolgens koppelden ze dat aan mij: journalisten zijn crimineel, dus Maria Ressa is crimineel. Een paar jaar later werd ik voor het eerst gearresteerd. Het is manipulatie van overheden: kijk naar wat president Trump deed. Steeds zelf liegen en vervolgens zeggen dat het de journalisten zijn die liegen." De zaken tegen Ressa en Rappler gaan onder andere over smaad en schending van belastingregels.

Nieuwe verkiezingen

Volgend jaar zijn er verkiezingen in de Filipijnen. Het land hanteert een zittingstermijn van één keer zes jaar voor een president, dus Rodrigo Duterte kan zich niet opnieuw verkiesbaar stellen. Maar het trollen en verspreiden van nepnieuws is allang begonnen, vertelt Ressa: "In september heeft Facebook al Chinese nepaccounts uit de lucht gehaald, die campagne voerden voor Dutertes dochter." Sara Duterte is een potentiële presidentskandidaat, al heeft ze zich nog niet officieel gemeld.

Vóór Ressa in 2012 met Rappler begon, werkte ze als correspondent in onder andere Indonesië voor nieuwszender CNN en leidde ze nieuwsnetwerk ABS-CBN.

Bij Rappler deed ze ook nog zelf aan verslaggeving, maar daar is ze mee gestopt en ze heeft ook het hoofdredacteurschap naast zich neergelegd. De rechtszaken kosten haar te veel tijd: "Ik breng 80, misschien wel 90 procent van mijn tijd door met mijn advocaten. En ik kan niet meer doen alsof de overheid haar macht niet herhaaldelijk misbruikt heeft. Dat ze de grondwet niet geschonden hebben."