Ondernemers: 'Zonder perspectief rest alleen een gang naar de rechter'

De rechtszaal ontwikkelde zich deze week steeds meer tot de arena van het coronaprotest van ondernemers. Horecabazen, winkeliers en marktkooplui eisten heropening van hun nering via de rechter. Kermisexploitanten bereiden ook een zaak voor. En dus worden het drukke weken voor de advocaat van de staat.

Het begon met Koninklijke Horeca Nederland. Maandag legde de branchevereniging de eerste eisen bij de rechter op tafel: de deuren open en meer steungeld. Dat leek het startschot voor andere ondernemersverenigingen. Woensdag volgden de marktkooplui, vrijdag de winkeliers. In de tussentijd begon de horecabranche nog een tweede rechtszaak tegen de overheid, dit keer over de verlate uitbetaling van steungeld.

"Doordat je andere partijen die stap ziet nemen, komt ook ons plan om naar de rechter te stappen in een stroomversnelling", zegt Maykel de Voer, bestuurslid van de Nationale Bond van Kermisbedrijfhouders BOVAK. Binnen anderhalve week verwachten de kermisexploitanten ook de staat te dagen. "We willen de kermissen weer open. En als er echt goede redenen zijn om dat niet te doen, willen we meer financiële steun."

Het verbaast de Utrechtse professor Jerfi Uzman niet dat de rechter veelvuldig gevonden wordt in een poging beleid bij te sturen. "Dit is onderdeel van een langere trend", zegt de hoogleraar staatsrecht. "Belangengroepen belanden de afgelopen 10 à 15 jaar steeds vaker bij de rechter. Het is een vicieuze cirkel: als er een succes heeft, volgen er steeds meer, en hebben er weer meer succes."

Twee belangrijke kantelpunten in die ontwikkeling waren de SGP-zaak en de Urgenda-zaak. In die eerste zaak dwongen belangenorganisaties de staat om niet langer te dulden dat de SGP vrouwen van de kieslijst weerde. Met de klimaatzaak dwong Urgenda de staat extra maatregelen te nemen om de CO2-uitstoot te verminderen.

"Beide zaken werden vooraf als kansloos gezien", zegt Uzman. "Dus reken maar dat advocaten bij de zaken tegen de staat nu naar de stukken van die processen kijken."

'Politiek is verhard'

Wat ook meespeelt in deze ontwikkeling is de verhouding tussen politiek en samenleving, denkt Uzman. "Het laatste decennium is de politiek verhard. De politiek wil slagvaardig regeren zonder uitgebreide consensus. Dat leidt ook tot ontevreden groepen."

De coronacrisis vergroot die drang tot slagvaardigheid. Uzman: "Het kabinet heeft heel erg de grens opgezocht. Niet alle maatregelen zijn staatsrechtelijk netjes gegaan."

Of dat ook het geval is bij de sluiting van de horeca, winkels, kermissen en markten moet nog blijken. Komende week horen de belangenverenigingen wanneer de zittingen van hun zaken tegen de staat zullen zijn.