Eerste 70+'ers kunnen stemmen per post, maar het is wel even opletten

• Sophie Feenstra

  redacteur Binnenland

De eerste stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen kunnen worden uitgebracht. Vanwege corona mogen 70+'ers dit keer namelijk ook per post stemmen en vandaag krijgen de eerste 240.000 senioren hun stembiljet thuisbezorgd. Het is wel zaak om goed te lezen hoe dat briefstemmen moet, anders loop je de kans dat de stem ongeldig wordt verklaard.

Het gaat om 2,4 miljoen 70+'ers. Uit een peiling van ouderenbond ANBO blijkt dat 30 procent van plan is per post hun stem uit te brengen. De stembiljetten voor dat briefstemmen moeten uiterlijk 10 maart bij alle senioren zijn bezorgd.

Ongeldige stem

Uit een test van het ministerie bleek dat mensen geneigd zijn om de meegestuurde uitleg niet goed te bekijken, terwijl stemmen per post toch anders is dan ze gewend zijn. Het goed lezen van de uitleg is dus belangrijk om geen fouten te maken.

Dat bleek ook bij een proef in Den Haag. Daar ging het bij 6 van de 12 senioren mis. Zo tekenden ze niet de voorkant van de stempluspas maar de machtiging aan de achterkant, vergaten ze de stempluspas te tekenen of deden ze het stembiljet direct samen met de stempas in de retourenvelop.

Na de proef in Den Haag heeft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken erop gewezen dat dit volgens de wet geen redenen zijn om de stem ongeldig te verklaren. De stem is wel ongeldig als de stempluspas niet is meegestuurd of bij het stembiljet in de speciale stembiljetenvelop is gedaan. De medewerker van de gemeente mag die envelop namelijk niet openen voor 17 maart en kan daardoor voor die tijd niet controleren of de stem geldig is.

Waarom alleen 70+'ers?

Het kabinet besloot het briefstemmen mogelijk te maken voor 70+'ers omdat het RIVM deze groep heeft aangemerkt als risicogroep voor corona. Het was ook de enige praktisch haalbare groep omdat je in de gemeentelijke Basisadministratie op leeftijd kunt selecteren. Gemeenten houden geen registratie bij van personen met een kwetsbare gezondheid.

Vorige week vrijdag verloor de Partij voor de Dieren een kort geding waarin ze eisten dat ook andere kwetsbare Nederlanders deze mogelijkheid moesten krijgen. Volgens de rechter was het kiesrecht onaangetast gebleven door de regeling van het kabinet. Mensen jonger dan 70 met een kwetsbare gezondheid hebben namelijk ook extra mogelijkheden om hun stem uit te brengen. Zo kunnen ze op maandag 15 of dinsdag 16 maart vervroegd naar het stemlokaal of kunnen ze iemand machtigen.

Diny (73) ontvangt vandaag haar briefstem thuis:

Veel partijen in de kamer wilden briefstemmen ook mogelijk maken voor meer kwetsbare Nederlanders, maar dat wilde het kabinet niet omdat "briefstemmen nieuwe risico's introduceert." "Want bij alle vormen van stemmen buiten het stemlokaal kunnen het stemgeheim en de stemvrijheid minder goed worden gewaarborgd", schrijft minister Ollongren in een Kamerbrief.

Want hoe weet je dat iemand niet is gedwongen om op een bepaalde persoon te stemmen? Ook zouden de stemmen in de post kunnen worden onderschept. Uiteindelijk heeft naast het Kabinet ook de Tweede Kamer besloten dat deze risico's niet opwegen tegen de extra toegankelijkheid van het stemmen per post.

Beveiligde post

Om het proces toch zo veilig mogelijk te maken worden het stembiljet en de stempluspas gescheiden verzonden en ziet het stembiljet dat thuis wordt bezorgd er anders uit dan het stembiljet in de stembureaus. Dit om te voorkomen dat ouderen alsnog gaan stemmen in het stemlokaal en dan ook meteen het stembiljet dat ze per post hadden ontvangen kunnen inleveren.

Ook kunnen kiezers die de post niet vertrouwen hun stembiljet vanaf 10 maart af(laten)geven bij een afgiftepunt van de gemeente. De stemmen die toch op de post worden gedaan zullen door PostNL, zodra ze in het postsorteercentrum zijn, achter slot en grendel worden bewaard. Elke dag worden ze naar de betreffende gemeenten gebracht en ook daar worden ze tot 15 maart in een speciale kluis bewaard.

Op 15 en 16 maart worden de retourenveloppen door de gemeente geopend en wordt gekeken of er ongeldige stemmen tussen zitten. Pas op woensdag 17 maart worden de gesloten stembiljetenveloppen geopend, gecontroleerd en geteld.