Vaccinatiestrategie mogelijk weer op de schop, 'alle ballen op EMA-besluit vrijdag'
Sanna Elkadiri is de eerste Nederlander met een dubbele coronaprik. Vanochtend kreeg ze haar tweede inenting; later kregen werden ook andere zorgmedewerkers voor de tweede keer gevaccineerd. Inmiddels hebben 185.356 Nederlanders intussen een eerste prik tegen het coronavirus gekregen, blijkt uit het coronadashboard.
Toch bungelt Nederland nog altijd vrijwel onderaan de lijst van EU-landen als het gaat om de snelheid waarmee gevaccineerd wordt. Alleen in Bulgarije zijn relatief minder mensen gevaccineerd dan in Nederland.
Om een inhaalslag te kunnen maken, rekende Nederland ook op het vaccin van AstraZeneca. Maar de nieuwste tegenvaller is dat de EU overhoop ligt met producent over de vertraagde levering van vaccins. Het uitvallen van leveringen gaat waarschijnlijk weer tot uitstel leiden, zei minister De Jonge eerder al. Deskundigen houden er rekening mee dat de vaccinatiestrategie mogelijk opnieuw moet worden aangepast.
'Alle ballen op vrijdag'
Het AstraZeneca-vaccin is nu nog niet toegelaten tot de Europese markt. Vrijdag wordt een belangrijke dag: dan beslist het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) over goedkeuring ervan.
"Het wordt alle ballen op vrijdag", zegt Ben van der Zeijst. Hij is emeritus hoogleraar vaccins, voormalig directeur van het Nederlandse Vaccin Instituut en voormalig hoofd Vaccins van het RIVM. "Ik hoop dat het RIVM dan alle antwoorden krijgt."
Zo zijn er nog twijfels over hoe effectief het vaccin is voor ouderen. "Al zijn er nu wel tweedefasestudies met aanwijzingen dat het vaccin wél goed werkt. Maar dit weet je pas zeker als het wordt goedgekeurd en er meer over gepubliceerd wordt", zegt Van der Zeijst. "Tot die tijd kunnen we helemaal niets, ook niet wat betreft onze vaccinatiestrategie."
Overigens worden deze week ook resultaten van het vaccin van het Nederlandse farmaceutische bedrijf Janssen verwacht. Mochten de resultaten goed zijn, dan kan Nederland dit jaar 11,3 miljoen Janssen-vaccins verwachten. De levering van de verschillende vaccins is uiteraard van invloed op de vaccinatiestrategie.
Al meerdere aanpassingen gedaan
De vaccinatiestrategie van het ministerie van Volksgezondheid is sinds het eerste vaccin geleverd werd al meerdere keren aangepast. Niet alleen werd er geschoven met de groepen die voorrang krijgen, maar ook besloot minister De Jonge op 20 januari om het beleid dat er voor iedere eerste prik een tweede op voorraad ligt, los te laten.
De Gezondheidsraad was van meet af aan kraakhelder: vaccineer eerst de ouderen. Maar er werd hiervan afgeweken, een politieke keuze. Eerst moest ook het zorgpersoneel ingeënt worden.
Verpleeghuismedewerker Sanna Elkadiri uit Eindhoven kreeg vanochtend als eerste Nederlander haar tweede coronaprik:
Volgens Van der Zeijst was de keuze om voorrang te verlenen aan zorgpersoneel "misschien niet heel handig". "Een wijziging betekent meestal vertraging. Er zijn keuzes gemaakt die voor vertraging hebben gezorgd, maar dit nieuws over AstraZeneca nu, is overmacht. Al krabbel ik mij wel op het hoofd over de slordige gang van zaken. Als het een voetbalclub was, was de baas van AstraZeneca al lang ontslagen."
Toch gaat het niet allemaal fout, vindt de emeritus hoogleraar. "Klagen, zoals in de Tweede Kamer veel gedaan wordt, en stampen met de voeten als een klein kind, dat helpt niet."
Hij verwijst daarmee naar Kamerleden die kritiek uiten op het vaccinatiebeleid. Van der Zeijst: "Het zijn opstartproblemen. Als je met Kerst een paar mensen meer geïnjecteerd had, dan was het beeld anders. Zo is dat in veel landen gegaan: daar hebben ze voor het oog van de camera een paar vaccinaties gezet, maar daarna ging het langzaam. Alleen in het Verenigd Koninkrijk, Italië en Israël gaat het snel."
Logistiek blijft uitdaging
Een ander veelgehoord punt van kritiek van deskundigen is dat een beleidsministerie als het dat van Volksgezondheid niet geschikt is voor de logistieke operatie die het vaccineren vereist. "Maar", zegt Van der Zeijst, "de GGD is dit nu aan het oppakken. Een andere randorganisatie optuigen die dit uitvoert, kost ook veel tijd. Die tijd hebben we niet."
Ook hoogleraar logistiek Jan Fransoo beaamt dit. Er wordt bij zowel het ministerie als bij het RIVM en de GGD's volgens hem meer logistieke expertise binnengehaald. "Ik heb ook de indruk dat logistiek eerder in de besluitvorming meeweegt."
Feit blijft dat een betere logistiek natuurlijk nooit het tekort aan geleverde vaccins kan opvangen. "Als de leveringen teruglopen, dan heeft dit hoe dan ook gevolgen voor de vaccinatiestrategie. Met kleine hoeveelheden is de uitvoering complexer. Als er minder vaccins komen, verdeeld over veel verschillende groepen, dan vraagt dit nog meer om een flexibele keten."
"Ik heb het vaker gezegd: zorg voor veel capaciteit bij zowel huisartsen als bij de GGD's. Dan kun je snel schakelen. We gaan de goede kant op, maar er mag altijd een tandje bij."
