'De koning heeft twee petten, daarom komt hij nog weleens in de problemen'

Het jaar leek zo goed te gaan voor koning Willem-Alexander. Maar een serie aan onhandige of onverstandige keuzes heeft gezorgd voor een flinke kras op zijn reputatie, luidt de analyse van verschillende koningshuisexperts.

"De gele kaart die hij kreeg voor die foto met de restauranthouder valt echt in het niet bij de dubbele rode kaart die hij kreeg voor het tripje naar Griekenland", zegt hoofdredacteur Justine Marcella van Vorsten Magazine.

Vooral het vertrouwen in de koning daalde, blijkt uit onderzoek:

2020 begon goed voor Willem-Alexander. Er was waardering voor het aanbieden van excuses voor de "geweldsontsporingen van Nederlandse zijde" tijdens zijn staatsbezoek aan Indonesië. Hij oogstte lof voor de speech die hij op Dodenherdenking maakte op een lege Dam.

Maar hij maakte ook een aantal misstappen van formaat. "Ik voel me vaak een beetje de woordvoerder van het koninklijk huis, gezien mijn baan", zegt Vorsten-hoofdredacteur Marcella. "Maar deze misstap kon ik niet rechtpraten, hoe zeer ik het hem ook gun."

Daarbij merkt Marcella op dat het voor Willem-Alexander en Máxima vooral een jaar was met minder zichtbaarheid, wat niet goed uitpakte. "De koning bestaat bij de gratie van zichtbaarheid. We hebben door corona ook geen Koningsdag in ouderwetse stijl gehad. Prinsjesdag was ook anders. Dan leunt zo'n tripje naar Griekenland extra zwaar."

In de tweede helft van het jaar werd meerdere malen een verkeerde inschatting gemaakt. Er kwam een drietrapsraket op gang: het stel bleek een peperduur snelvarend jacht te hebben gekocht waar chagrijn over was, er dook een foto met een restauranthouder in Griekenland op waarbij het koninklijk echtpaar geen afstand hield en als klap op de vuurpijl was daar in de herfstvakantie een tripje naar Griekenland, dat vroegtijdig werd afgebroken.

"Het volk is er niet voor de koning, de koning is er voor het volk", zegt Remco Meijer, koningshuisverslaggever voor de Volkskrant. "Hier was die les even vergeten. Als heel Nederland thuis moet blijven - waartoe was opgeroepen in de persconferentie - moet de koning niet opeens wél op vakantie gaan. Dat accepteert dit land niet."

Geen rampjaar, wel fouten

Een rampjaar was het niet voor de koning, denkt koningshuisverslaggever Hans Jacobs. "Dat vind ik overdreven, maar er zijn wel fouten gemaakt." Jacobs ziet bij de koning "iets van een gespleten persoonlijkheid, of twee petten". "De ene pet staat op Lex, de privépersoon, de ander op die van koning Willem-Alexander. Lex gedraagt zich anders dan de koning. En als hij zich als Lex gedraagt, komt hij nog weleens in de problemen."

Vooral de vakantie naar Griekenland zien de experts als een totaal verkeerde inschatting. "Ik heb hem het hele jaar gevolgd, naar veel werkbezoeken die met corona of de gevolgen daarvan te maken hadden", zegt Jacobs. "Ik denk dat er weinig mensen in Nederland zijn die er meer van weten en meer bewust van zijn dan juist de koning. En dan denk ik: hoe kún je."

Monarchie of republiek?

Floris Müller, voorzitter van het Republikeins Genootschap, startte dit jaar een rechtszaak tegen de macht van de koning, die in januari zal starten. In een kleine week werd daarvoor ruim 25.000 euro ingezameld. Het genootschap vindt dat koning Willem-Alexander, als voorzitter van de Raad van State en ondertekenaar van wetten, te veel macht heeft in de Nederlandse rechtszalen.

Vooral jonge mensen zouden volgens Müller niet meer warm lopen voor de monarchie. Uit de enquête blijkt dat van de jongeren in de leeftijd 18 tot en met 34 jaar, ruim 30 procent vindt dat Willem-Alexander en Máxima niet goed weten wat er speelt in de samenleving. In april vond van alle Nederlanders nog 74 procent dat Nederland een monarchie moet blijven, inmiddels is dat aandeel gedaald naar 60 procent.