Belgische sekteleider veroordeeld, 'zijn misbruik zou me snel verlichten'

• Anna Mees

  redacteur Online

Hij scheidde jonge kinderen van hun ouders, verplichtte mensen voor hem te werken en misbruikte en mishandelde kinderen, onder het mom van hun Tibetaans-boeddhistische opvoeding. Na ruim twintig jaar van rechtszaken is de Belgische sekteleider Robert Spatz in Luik in hoger beroep veroordeeld tot vijf jaar voorwaardelijke celstraf en het betalen van schadevergoedingen aan slachtoffers.

"Een overwinning", reageert de Belgische Portugees Ricardo Mendes (40), die binnen de sekte Ogyen Kunzang Chöling (OKC) werd geboren en met twintig andere 'sektekinderen' de juridische strijd aanging. "We zijn kleine vechters tegenover een machtige reus. Hij is nu een veroordeelde misdadiger en pedofiel."

Spatz, die zich 'Lama Kunzang' liet noemen, richtte OKC in 1972 op en had centra in België, Frankrijk, Spanje en Portugal. In Brussel had hij biologische winkels en restaurants, waar volgelingen werkten zonder daar behoorlijk voor betaald te krijgen. Mendes schat dat er door de jaren heen 200 tot 300 mensen lid zijn geweest, van wie nog enkele tientallen volgelingen over zijn.

De sekteleider woont in Spanje en was afgelopen woensdag niet bij de uitspraak aanwezig. Zoals hij ook geen enkele zitting sinds 1997 bijwoonde. Vragen wil hij niet beantwoorden. "Geen commentaar", zegt zijn advocaat namens hem. Spatz kan nog in cassatie gaan, maar daarover heeft hij nog niets besloten. "Dat gebeurt de komende dagen."

Bij het vonnis heeft de rechter rekening gehouden met de "uitzonderlijke ernst en veelheid van de feiten". Hij stelt dat de mentale en fysieke gezondheid van kinderen in gevaar is gebracht en dat volgelingen systematisch werden uitgebuit. Maar ook dat de feiten vele jaren geleden zijn gepleegd en de leeftijd van Spatz (76) telden mee. Doordat de straf voorwaardelijk is, hoeft hij niet de cel in.

De moeder van Ricardo Mendes werd in 1985 naar een van Spatz' winkels gestuurd. Daarom moest ze hem op zijn vijfde achterlaten op het 'Château de Soleils' in Zuid-Frankrijk. "Een utopie werd een nachtmerrie", vertelt Mendes. "Tot mijn 13e zag ik mijn moeder een, twee keer per jaar. Mijn vader was afwezig. We werden opgevoed met het idee dat Spatz onze vader was."

De kinderen gingen twee keer per dag twee uur naar de tempel, leerden yoga, karate en kregen schoollessen van volgelingen. Mendes herinnert zich de slagen met houten stokken op zijn billen, rug en schouders. "Maar dat was niet het ergste. Het ergste was de hele context. We moesten het lijden accepteren, het was ons karma. Het boeddhisme werd compleet misbruikt."

Op zijn 23e ging hij naar Brussel om in een van de OKC-restaurants te werken. Daar was het moeilijker dan in de andere landen om leden van de buitenwereld te isoleren, vertelt hij. "Hoewel ik nog beperkingen had, werd ik vrijer en werd ik voor het eerst mezelf." Het betekende het einde van zijn tijd binnen de sekte.

Claudia Volaire (51) is een van de volgelingenkinderen die seksueel werden misbruikt. Dat begon op haar 14e in Frankrijk, vertelt ze. "Hij zei dat dat magische energieën in mijn lichaam liet bewegen en dat het me zou helpen om binnen één leven verlichting te bereiken. Toen ik later zei dat ik verlichting in mijn volgende leven oké vond, werd hij erg boos. Zo kwam ik erachter dat hij het niet voor mij deed." Tweeënhalf jaar later wist Claudia met haar broer de sekte te verlaten, naar hun vader in de VS. Tegen haar moeder had ze niets over het misbruik verteld. "Zij geloofde alles wat hij zei, op zó'n belachelijke manier."

Hoewel de rechter het seksueel misbruik van de toen minderjarige Volaire bewezen acht, zijn de aanklachten te oud om Spatz daarvoor te straffen. Volaire heeft gemengde gevoelens over de uitspraak. "Ik ben zo blij dat hij schuldig is bevonden. Er is nu geen vraag meer over wat hij is en hoe hij mensen heeft behandeld", vertelt ze vanuit de VS. "Maar ik had gewild dat hij echt gestraft zou worden, met tijd in de gevangenis, of dat zijn financiële zekerheid hem zou zijn ontnomen. Als hij niets illegaals meer doet, kan hij het er waarschijnlijk de rest van zijn leven van nemen. Dat is frustrerend."

Ogyen Kunzang Chöling is niet de enige Tibetaans-boeddhistische organisatie waar (seksueel) misbruik van volgelingen is vastgesteld. Shambhala en Rigpa zijn andere voorbeelden en beide actief in Nederland. In 2018 spraken in Rotterdam verschillende slachtoffers voor het eerst met de dalai lama over misbruik door verschillende boeddhistische leraren.

Een van hen was Ricardo Mendes. "Door zijn naam en reputatie eraan te verbinden, legitimeerde de dalai lama OKC", licht Mendes zijn bezwaar en de reden om hier met de dalai lama over te willen praten toe. Ruim twee jaar later heeft de ontmoeting weinig opgeleverd. De dalai lama had gezegd dat hij het misbruikprobleem zou bespreken op een grote bijeenkomst met boeddhistische leraren. Dat is er niet van gekomen. "We hebben er nooit meer iets over gehoord."