Zorgt verhoging van maximumstraf bij doodslag ook voor hogere straffen?
De maximale straf voor doodslag gaat omhoog van 15 naar 25 jaar als het aan de regering ligt. Speciaal voor zaken waarbij moord niet bewezen kan worden, zoals die van de 16-jarige scholiere Hümeyra die in 2018 werd doodgeschoten. Maar zowel rechters als advocaten hebben vragen bij het wetsvoorstel dat nu in voorbereiding is.
Voor de nabestaanden van Hümeyra is de hoogte van de straf niet het belangrijkste. Zij willen vooral dat de rechter verdachte Bekir E. in hoger beroep alsnog voor moord veroordeelt, zegt advocaat Nelleke Stolk, die de familie van Hümeyra bijstaat. "Het gaat hen om de erkenning, niet zozeer om de daarbij behorende straf."
Doorslaan?
De advocaat vindt het goed dat de strafmaat verruimd wordt, juist voor zaken waarbij voorbedachten rade niet kan worden bewezen maar er wel een hele voorgeschiedenis van incidenten is. "Soms doet de maximale straf voor doodslag geen recht aan de situatie. Maar aan de andere kant vind ik dit nu wel een hele forse verhoging. Steeds strenger en harder straffen is natuurlijk een prettige ontwikkeling voor slachtoffers, maar het kan ook doorslaan. Misschien zijn we nu wel op dat punt aangekomen?"
Ik denk niet dat als de straf ineens naar 25 gaat, dat er veel harder zal worden gestraft.
En wat betekent een hogere straf voor doodslag voor de rest van het strafsysteem, vraagt hoogleraar penologie en penitentiair recht Sanne Struijk zich af. "Als een rechter voor doodslag straks 25 jaar kan opleggen, komt er dan niet weer een pleidooi om de maximumstraf voor moord ook te verhogen? Omdat het gat dan te klein zou zijn tussen doodslag en moord? Je moet kijken naar het hele systeem."
De vraag is ook of een verhoging van de maximumstraf ook echt leidt tot hogere straffen. "Ik denk niet dat als de straf ineens naar 25 gaat, dat er veel harder zal worden gestraft", zegt Jacco Janssen, strafrechter bij de Rechtbank van Rotterdam, in het NOS Radio 1 Journaal. "Het zal zeker een opdrijvende werking hebben, maar hoeveel is echt de vraag."
Vervroegd vrij
Struijk wijst erop dat in mei komend jaar een nieuwe wet ingaat die ook gevolgen heeft voor de tijd dat iemand daadwerkelijk vastzit. Nu hoeven veroordeelden twee derde van hun straf uit te zitten, maar dat verandert: straks gebeurt die voorwaardelijke invrijheidsstelling pas uiterlijk twee jaar voor het einde van de totale straf. Dan betekent 25 jaar celstraf in de praktijk dus 23 jaar zitten. "Maar rechters gaan daar ongetwijfeld rekening mee houden, en dat kan misschien weer tot lagere straffen leiden."
Of een dader 15 of 20 jaar cel krijgt maakt dan vaak niet eens zo veel uit
Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, vraagt zich vanwege de nieuwe wet rond de voorwaardelijke invrijheidsstelling af of het wel zo slim is om nu meteen al weer met een nieuw wetsvoorstel over de maximumstraf voor doodslag te komen. "Waarom niet eerst de effecten van die nieuwe wet in mei afwachten? Waarom dan niet gefaseerd de maximale straffen verhogen?"
De hogere maximale strafmaat moet er volgens de ministers Grapperhaus en Dekker komen omdat de huidige maximumstraf voor doodslag nu soms geen recht doet aan de ernst van het vergrijp.
Dat is misschien zo, maar het gaat niet alleen om vergelding en genoegdoening, zegt Struijk. "Slachtoffers en nabestaanden denken daar heel verschillend over. Sommigen willen helemaal niets meer te maken hebben met de zaak, of ze willen vooral bescherming als de veroordeelde weer vrijkomt."
Advocaat Stolk voegt eraan toe dat een hogere straf het leed bij de slachtoffers niet wegneemt. "Ze willen erkenning van de officier van Justitie en de rechter. Of een dader 15 of 20 jaar cel krijgt maakt dan vaak niet eens zo veel uit."
