Arrestaties na ophef in VS over doodschieten zwarte jogger

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

In de Amerikaanse staat Georgia zijn twee witte mannen aangehouden voor de moord op een zwarte man eind februari. Het slachtoffer is de 25-jarige Ahmaud Arbery die aan het joggen was toen hij werd doodgeschoten. De schutters vertelden de politie dat ze dachten dat Arbery een inbreker was die eerder in de buurt had toegeslagen.

Na het incident was er woede en onbegrip onder vrienden en familie, omdat er niemand werd gearresteerd of vervolgd. Die woede werd sinds deze week, ruim twee maanden na het incident, breder gedragen. Zo werden er protestmarsen gehouden in de straten van Brunswick, de woonplaats van Arbery in Georgia.

De protesten zijn aangewakkerd nadat deze week een video was gepubliceerd waarop de dodelijke schietpartij te zien is. Een lokaal radiostation publiceerde de video, die in handen was van een van de advocaten van de familie van Arbery, Lee Merritt.

Op de video is te horen dat er drie keer werd geschoten:

Dat er drie keer werd geschoten, duidt er volgens Merritt op dat "de schutter van plan was om Ahmaud Arbery te vermoorden".

De advocaat zegt de beelden te hebben gekregen van iemand die het slachtoffer kende. Hij noemt het een "moderne lynchpartij", en vindt dat de schutters vervolgd moeten worden. Waarom dat niet direct is gebeurd, is de grote vraag.

Zelfverdediging

Om te beginnen gooien de twee schutters, Travis (34) en zijn vader Gregory (64), het op zelfverdediging. Er zouden veel inbraken zijn geweest in de buurt, en Arbery zou hebben voldaan aan het signalement. Ze besloten de persoon die zij als inbreker zagen, achterna te gaan. Vader en zoon achtervolgden hem meerdere huizenblokken met wapens. Uiteindelijk zou er een worsteling om het wapen zijn ontstaan, zo is te lezen in het politieverslag. En vervolgens werd er geschoten.

De moeder van Arbery gelooft niets van de inbraak of zelfverdediging. "Hij was gewoon z'n dagelijkse rondje aan het hardlopen. Dat doet-ie al jaren."

Marieke de Vries, correspondent in de Verenigde Staten, legt uit hoe het kan dat de twee verdachten niet meteen werden opgepakt. "Hier in de VS moet een openbaar aanklager bewijs verzamelen om te beslissen of er een zaak van wordt gemaakt."

In de zaak van Arbery waren twee openbaar aanklagers. Beiden trokken zich terug omdat ze te dicht op de zaak zouden zitten; de oudste verdachte is volgens Amerikaanse media een voormalig politieagent en werkte ook bij justitie. De tweede aanklager zei er helemaal geen zaak in te zien, vanwege de verklaring dat het zelfverdediging zou zijn geweest.

"Burgerarresten zijn in de VS overal toegestaan en in Georgia mag daar, indien nodig, fysiek geweld bij worden toegepast; daar kan iemand uit zelfverdediging neerschieten ook onder vallen", aldus de Vries.

Maar onlangs werd er een derde openbaar aanklager op de zaak gezet, uit een heel ander district. Die heeft in het proces de nu gepubliceerde video aangedragen.

Gesteund door de massale protesten en online steun, riepen de advocaat van de familie samen met andere mensenrechtenadvocaten op om de verdachten toch te arresteren. Dat is vannacht alsnog gebeurd.

'Het kan niet zo zijn dat er twee rechtssystemen zijn'

Een van die mensenrechtenadvocaten die de familie bijstaan is Ben Crump. Hij vraagt zich af hoe het kan dat er met twee maten wordt gemeten. "Het leven van Arbery is belangrijk, en er is nu zelfs bewijs van de misdaad. We hebben de video. Zwarte mensen worden elke dag gearresteerd terwijl er veel minder bewijs is. Het kan niet zo zijn dat er twee rechtssystemen zijn in Amerika."

Het is niet voor het eerst dat er grote woede ontstaat nadat een ongewapende zwarte Amerikaan wordt gedood, terwijl de (witte) daders, verdachten of politieagenten vrij blijven rondlopen.

Dat gebeurde eerder in 2012, toen de 17-jarige Trayvon Martin werd vermoord toen hij naar de supermarkt liep. De burgerwacht die hem doodschoot, beriep zich toen ook op het recht op zelfverdediging: Trayvon zou 'verdacht' zijn geweest. De vrijspraak van die burgerwacht gaf aanleiding voor het ontstaan van de internationale beweging Black Lives Matter, als reactie op het politiegeweld tegen Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten.

Ook de dood van de 18-jarige Michael Brown in 2014 leidde tot demonstraties en ongeregeldheid in heel Amerika, toen de agent die hem doodschoot niet werd vervolgd. Ook zaken van Tamir Rice, Eric Garner en Philando Castile leidden tot grote onrust in het hele land.