Weinig regen, meer verdamping: droogte leidt in natuur tot brandgevaar

• Erika de Joode

  redacteur Online

Liefst vier keer moest de brandweer vannacht uitrukken op de Veluwe om bos- en heidebranden te blussen. Eerder deze maand woedden ook in andere gebieden natuurbranden. In Drenthe was het in korte tijd drie keer raak, ook Groningen en Twente moesten het ontgelden.

Sinds gisteren geldt in vrijwel heel Nederland een verhoogd risico op natuurbranden, blijkt uit de risicokaart van de brandweer. Van de 25 Nederlandse veiligheidsregio's is in 21 regio's 'fase 2' van kracht, waarin een brand zich snel en onvoorspelbaar kan ontwikkelen. De overige vier veiligheidsregio's registreren het natuurbrandrisico niet.

In fase 2 is het risico op uitbreiding van een brand groter dan in fase 1, legt Margreet Zoer uit, landelijk coördinator natuurbrandbeheersing bij de brandweer. "Die fase is vooral bedoeld als extra waarschuwing aan mensen in de natuur: let op als je daar bent. Mocht er brand ontstaan, dan verspreidt die zich sneller."

Het is nog niet duidelijk hoe de branden op de Veluwe vannacht zijn ontstaan, de brandweer doet daar nu onderzoek naar. "Ik kan me voorstellen dat mensen denken: vier branden in één nacht in een vrij beperkt gebied, dat is opvallend", zegt Robert Spijkerman van de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland. "Maar het is ook voorjaar, de kans dat een ontstane natuurbrand snel uitbreidt is in dit seizoen vrij groot."

Bekijk hier beelden van de brand op de Veluwe vannacht:

De brandweer waarschuwde afgelopen zondag al voor branden in bossen en op de heide, als gevolg van de aanhoudende droogte. Maar hoe zit dat? Hadden we dit jaar niet de op een na natste februarimaand ooit?

Hydroloog en 'waterboswachter' Rob van Dongen van Staatsbosbeheer snapt dat dat tegenstrijdig klinkt. "Maar we hebben de afgelopen drie, vier weken geen regen van betekenis gehad en veel zon. Bovendien stond er de eerste weken veel wind. Dat betekent dat water sneller verdampt, waardoor de bovengrond, de eerste centimeters van de bodem, vrij snel uitdroogt."

Bladeren

Vooral hoger gelegen gebieden in Nederland hebben daar last van, zegt Van Dongen, omdat het grondwater daar dieper ligt. "De bodem is dan echt afhankelijk van hangwater: het water dat blijft hangen na neerslag."

Als het een tijdje niet regent, kan dat dus vrij snel tot uitdroging van de bovengrond leiden. En dat het risico op natuurbranden juist in het voorjaar zo groot is, hangt ook samen met het groeiseizoen, vertelt de waterboswachter. "De bomen en planten krijgen weer bladeren en onttrekken dan water uit de bodem. Die wordt daardoor sneller droog."

Remmende trein

Overigens ontstaan de meeste natuurbranden, naar schatting zo'n 90 procent, door menselijk handelen, bewust of onbewust. Bijvoorbeeld een weggegooide sigarettenpeuk of een nog warme uitlaat van een auto die in hoog gras geparkeerd staat. "Maar ook een remmende trein kan al een natuurbrand veroorzaken", zegt landelijk coördinator Margreet Zoer. "Soms komen daar vonken vanaf, bij droge vegetatie kan dan brand ontstaan."