Gökmen T. bespuugt advocaat, wordt verwijderd en keert terug in rechtszaal
Vanochtend is het proces begonnen tegen Gökmen T., de verdachte van de aanslag in een sneltram in Utrecht op 18 maart 2019. Daarbij kwamen vier mensen om het leven en raakten twee mensen ernstig gewond. In dit artikel lees je terug wat er is gebeurd in de rechtszaal.
15:27 uur: zitting afgesloten, 'walgelijk ben je'
De zitting van vandaag is afgesloten met de verklaringen van enkele nabestaanden. "Jij, die helemaal niks van je eigen leven weet te maken, dacht het recht te hebben onschuldige mensen te vermoorden", sprak een van hen tot T.. De verdachte was op verzoek van de nabestaanden weer terug in de rechtszaal gebracht om hun verhalen aan te horen.
Een van de nabestaanden die het woord namen, is de zus van de 28-jarige man uit Utrecht die om het leven kwam. Hij was op bezoek geweest bij zijn moeder. Vlak na zijn vertrek zag de moeder op tv dat er een schietpartij was geweest in de sneltram.
"Ik walg van de gedachte dat het normaal is om een vuurwapen mee te brengen en mijn broertje dood te schieten", zei de zus van het slachtoffer. Tegen de verdachte: "Walgelijk ben je en geen straf zal te zwaar zijn."
'Vieze glimlach'
De 74-jarige automobilist die werd neergeschoten, heeft volgens zijn zoon elf dagen lang extreme pijn geleden voor hij uiteindelijk overleed. "Alles in zijn lichaam was verwoest door de kogels." De kleinzoon van het slachtoffer noemde het ongelooflijk hoe T. "hier met een vieze glimlach op zijn gezicht kan zitten". Ze hopen dat T. nooit meer vrijkomt.
Morgen komen andere nabestaanden en slachtoffers aan het woord. Naar verwachting volgt donderdag een strafeis.
15:01 uur: verdachte terug de rechtszaal in
Na een korte schorsing is verdachte T. teruggekeerd in de rechtszaal. Dat is gebeurd, mede omdat slachtoffers en nabestaanden willen dat hij erbij is als zij vertellen over hun verdriet.
De voorzitter van de rechtbank had T. laten verwijderen "omdat de ondergrens was bereikt". Hij zei ook dat hij de situatie "periodiek beoordeelt". T. werd verwijderd nadat hij op zijn advocaat had gespuugd.
14:18 uur: T. verwijderd uit rechtszaal
Gökmen T. heeft zijn eigen advocaat bespuugd. Daarom is hij door beveiligers afgevoerd uit de rechtszaal. De rechtbank besprak de geestelijke gesteldheid van de verdachte. Uit een rapport van het Pieter Baan Centrum blijkt dat hij een persoonlijkheidsstoornis heeft en zwakbegaafd is.
Advocaat André Seebregts vroeg de rechtbank om zijn cliënt in rustig tempo en in eenvoudige bewoordingen te vertellen wat er in het rapport staat. Daarop bespuugde T. zijn raadsman. De rechtbank greep onmiddellijk in en zei dat de verdachte moest vertrekken.
De parketpolitie bracht hem naar een aparte ruimte, waar T. onder bewaking de rest van de zitting kan volgen. Seebregts is eerder door de rechtbank aangewezen om T. bij te staan, maar de verdachte wil niets van een advocaat weten.
Volgens de rechtbank was de nu 38-jarige verdachte een groot deel van zijn leven labiel. Hij leidde een zwervend bestaan en viel regelmatig terug in drugs- en alcoholmisbruik. De afgelopen jaren is hij regelmatig veroordeeld voor diefstallen en mishandelingen.
Deskundigen denken dat hij zich door frustratie over mislukkingen in zijn leven op het geloof is gaan richten. Maar ze schatten hem niet in als iemand die puur uit overtuiging heeft gehandeld en houden de mogelijkheid voor een tbs-behandeling open.
13:39 uur: 'Laten we er dan maar mee stoppen'
Tijdens de ondervraging van Gökmen T. door de rechtbank steekt de verdachte meerdere keren zijn middelvinger op. Vragen weigert hij te beantwoorden.
Rechtbankvoorzitter Veldhuisen haalt aan dat T. eerder heeft gezegd dat hij graag een gezin wil stichten en vraagt: "Hoe kijkt u aan tegen een leven met kinderen, als u vervolgens kinderen uit het leven schiet?"
T. blijft zwijgen en steekt na een paar nieuwe vragen zijn middelvinger op. Eerder wierp hij al glimlachend kusgebaren naar de officieren van justitie.
De rechtbankvoorzitter somt de vragen op die hij Gökmen T. had willen stellen: "Bent u geïnspireerd door de aanslag in Nieuw-Zeeland, drie dagen eerder? Wie heeft u in uw plannen gekend, behalve Allah? Heeft u weleens eerder geschoten? Heeft u de slachtoffers bewust of willekeurig gekozen? Waarom bent u gevlucht? Wat heeft u beoogd met dat briefje? Zijn er momenten van spijt of wroeging geweest?"
'Tevreden glimlach'
Maar T. volhardt in zijn zwijgen. Veldhuisen: "Ik zie op uw gezicht een tevreden glimlach. Begrijpt u dat in en buiten deze zaal mensen zitten met een enorm verdriet, die antwoord willen op deze vragen? Het lijkt alsof u uw schouders erover ophaalt. Wéér een middelvinger. Laten we er dan maar mee stoppen."
13:14: uur: 'Systeem van vieze varkens'
In de gevangenis waar hij verbleef kort voor hij de aanslag pleegde, vertoonde Gökmen T. wel geradicaliseerd gedrag.
Aanvankelijk werd hij nog omschreven als een rustige man. Zelf noemde T. zich gematigd. Maar op een gegeven moment zei hij tegen een bewaarder: "Jullie gaan erachter komen als ik vrij ben, mijn naam ga je onthouden." Of hij daarmee doelde op de aanslag, is onduidelijk.
Tegen de gevangenis-imam zei T. dat hij de democratie beschouwde als "een systeem van homo's, hoeren en vieze varkens". Een medegedetineerde: "Hij zei dat er een grote klapper aan kwam. Je kon zien: deze man is gevaarlijk."
'Wereld weggeduwd'
Sinds de schietpartij zit T. op de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught. Daar is hij meerdere keren afgeluisterd. "Tussen mij en Allah bevond zich de wereld, en ik heb de wereld weggeduwd", zei hij onder meer in een van de telefoongesprekken.
De verdachte gaf ook aan dat hij geen spijt heeft, maar juist blij is om wat hij heeft gedaan. "Ik heb mijn keuze gemaakt." T. houdt er rekening mee dat hij de rest van zijn leven vast blijft zitten. "Het is beter dat ik niet meer naar buiten ga, want dan zal ik doorgaan op het punt waar ik gebleven was."
12:59 uur: 'Hij was zoals hij altijd was'
Na de aanslag liet Gökmen T. de gestolen auto achter in de wijk Pijlsweerd. In de auto vond de politie een briefje met de tekst: "Ik doe dit voor mijn geloof. Jullie maken moslims dood. Jullie willen ons geloof van ons afpakken, maar dat gaat niet lukken. Allah is groot."
De politie wist al snel dat T. de schutter was, omdat een agent hem herkende op beelden uit de tram. De verdachte heeft een lang strafblad.
Hij werd op de dag van de aanslag rond zes uur 's avonds aangehouden in de woning van een vriend. De politie kwam het adres op het spoor nadat T. een internetbetaling had gedaan.
Verstopt in een matras vond de politie het vuurwapen dat bij de aanslag is gebruikt. Op de geluidsdemper had Gökmen T. ook een boodschap geschreven: hij houdt van Allah, verkiest de sharia boven democratie en hij wil mensen de pijn van moslims laten voelen.
'Parttime-moslim'
Toch zeiden familieleden van T. helemaal niets te hebben gemerkt van radicaal gedachtengoed. Volgens zijn moeder gedroeg hij zich voor de aanslag niet anders dan normaal.
Volgens zijn broer had Gökmen T. in de gevangenis gezeten, maar wilde hij zijn leven beteren. "Ik merkte niets aan hem, hij was zoals hij altijd was. Hij hield zich absoluut niet aan de regels van de islam."
Familieleden omschreven T. als een 'parttime-moslim': iemand die soms bad en meedeed aan de ramadan, dan weer gokte en alcohol dronk.
11:48 uur: T. reed er schietend vandoor
T. bleef volgens getuigen heen en weer rennen en schieten, ook uit het kapotte raam van de tram. Een van hen zag hoe T. een meisje in haar rug schoot, toen ze uit de tram sprong. Na ruim twee minuten kwam de verdachte zelf naar buiten.
Volgens de reconstructie liep T. naar een kruispunt, waar een rij auto's stond te wachten omdat de tram het 24 Oktoberplein blokkeerde. Daar richtte T. zijn wapen kalm op meerdere mensen en schoot hij door een voorruit een automobilist neer. De man overleed later aan zijn verwondingen.
Verschillende automobilisten vluchtten. Gökmen T. stapte in een achtergelaten Renault Clio en ging er met hoge snelheid vandoor. Tijdens zijn vlucht schoot hij nog uit het raam, maar raakte hij niemand.
Glimlachend luisterde de verdachte naar de vele ooggetuigenverklaringen die de rechtbank voorlas.
11:15 uur: 'Ik word gestoken'
Het Openbaar Ministerie liet een 3D-animatie zien, waarop te zien is hoe de verdachte heen en weer liep door de tram en van dichtbij meerdere keren op zijn slachtoffers schoot.
De animatie is gebaseerd op bewakingsbeelden uit de tram en op ooggetuigenverslagen. Niet alle nabestaanden wilden de reconstructie zien.
Er zaten zeventien mensen in het tramstel waar Gökmen T. instapte, waaronder een echtpaar met een baby. De eerste slachtoffers werden op hun zitplaats door T. neergeschoten. Meerdere mensen hoorden hem 'Allahoe akbar' (God is groot) roepen.
Een van de slachtoffers, de 19-jarige Roos, was aan het bellen met haar baas toen ze werd beschoten. Ze zei: "What the fuck, ik word gestoken", waarna de verbinding wegviel.
Na de eerste schoten ontstond paniek. Sommige mensen renden weg, anderen probeerden zich zo klein mogelijk te maken of onder hun stoel te kruipen. Een van de later overleden slachtoffers trok aan de noodrem.
Zodra de tram tot stilstand kwam, konden de deuren open en probeerden passagiers naar buiten te vluchten. Een van hen schopte ook een ruit stuk om te kunnen ontkomen.
Gökmen T. bleef volgens getuigen heen en weer rennen en schieten, ook uit het kapotte raam. Na ruim twee minuten stapte de verdachte uit.
10:13 uur: moord met terroristisch oogmerk
Gökmen T. wordt verdacht van moord met een terroristisch oogmerk op vier mensen. Daarnaast probeerde hij volgens het Openbaar Ministerie drie anderen te doden en bedreigde hij een groot aantal mensen binnen en buiten de tram.
Een van de mensen die zijn bedreigd, vindt dat sprake is van een poging tot moord en spande eerder een kort geding aan om de tenlastelegging aangepast te krijgen. Zijn juridisch adviseur vond dat de rechtszaak tegen T. uitgesteld moest worden, maar dat achtte de rechtbank niet nodig.
Het slachtoffer wilde ook inzage in alle camerabeelden van de aanslag. De rechtbank heeft dat afgewezen.
9.51 uur: 'Niet veel te verwachten'
T. werd geboeid de rechtszaal binnengebracht en knikte even naar de mensen in de zaal. Hij wordt omringd door zes agenten en beveiligers en begon de dag met een luide geeuw. "Is dat van de spanning?", vroeg rechtbankvoorzitter Veldhuisen, maar een antwoord bleef uit.
De rechter veronderstelde vervolgens dat er waarschijnlijk ook geen antwoord zal komen op de vraag waarom Gökmen T. de aanslag heeft gepleegd. "Iets zegt me dat we van meneer T. niet veel hoeven te verwachten, maar ik hoop dat ik het faliekant mis heb", zei Veldhuisen.
De belangstelling voor het proces tegen Gökmen T. is groot. De rechtbank in Utrecht heeft naast de zittingszaal vier extra videozalen geopend voor publiek.
9.30 uur: ditmaal wel aanwezig
Bij een eerdere zitting weigerde de verdachte aanwezig te zijn en lukte het niet hem onder dwang erheen te brengen. Nog altijd weigert hij contact met de advocaat die hem is toegewezen. Volgens de raadsman van T. is het de afgelopen tijd niet gelukt om met hem te spreken.
Voor de inhoudelijke behandeling van de zaak zijn vier dagen uitgetrokken. De zitting begint vandaag met een reconstructie van de schietpartij, waarbij ook beelden worden getoond uit de tram. Daarna wordt T. ondervraagd door de rechtbank en komt zijn geestelijke toestand aan de orde. Volgens psychiatrisch deskundigen is T. verminderd toerekeningsvatbaar.
Vanmiddag en morgen komen ook nabestaanden van de slachtoffers aan het woord. Een strafeis wordt donderdag verwacht.
In deze video zie je wat er allemaal gebeurde op de dag van aanslag in Utrecht vorig jaar maart:
