De boer en zijn erf: het is een hechte combinatie. Op zijn erf, in de stallen, op de omliggende grond is hij zeker van zijn zaak. Maar recent is er ook meer aandacht voor de keerzijde van dat leven. Wie 24 uur per dag en zeven dagen in de week bezig is met zijn vee, met zijn beroep, kan zich ook eenzaam voelen. Vooral als de druk op je beroep groot is, soms ondraaglijk groot.
In tijden van de stikstofcrisis en dierenactivisme, van aandacht voor het milieu, en politici die goochelen met beleid, maatregelen en regels, is het daarom voor steeds meer boeren de vraag: wil ik nog door? En jonge boeren staan voor de keuze of ze het beroep van hun ouders zullen voortzetten en de boerderij moeten overnemen?
Existentiële vragen, waarvoor steeds meer boeren een therapeut in de arm nemen. Zoals agrarisch-coach Liza Simons. "Er zijn veel veranderingen in de agrarische sector. Als een jonge boer voor de keuze staat het bedrijf van zijn ouders over te nemen, is dat een spannende verandering."
Doolhof
Het gaat over familie, maar ook over het bedrijfsmatige gedeelte, zegt Simons. "Dat vraagt heel veel." Haar collega, Monique te Kiefte, bevestigt dat. "Ik zie best veel mensen die denken: 'hoe moet het verder?' Ik help boeren om uit hun eigen gedachten te komen. Vaak blijf je in je eigen gedachten rondcirkelen."
Te Kiefte beschrijft het als een doolhof. "En dan loop je steeds hetzelfde rondje en je kunt er niet uitkomen." Ze helpt boeren door aanwijzingen te geven. "Misschien is dit wat, misschien is dat."
Nieuwsuur ging met coach Te Kiefte op bezoek bij een geitenkaasboer Bert Kots in de Achterhoek die het al jaren allemaal anders doet: hij levert een totaalproduct, van geitenkaas tot rondleidingen, en van een camping waar de bezoeker op adem kan komen tot een café. Hij legt graag uit wat de aantrekkingskracht is van een bok op een geit. (Tekst loopt door onder de video)
Wiljon Ormel (36) in Winterswijk, staat op het punt de varkensboerderij van zijn schoonvader over te nemen. En Sander Vermeer (23) wil zijn vader opvolgen in hun veehouderij in het Brabantse Haaren. Beiden praten erover met coaches Te Kiefte en Simons. Zij helpen de boeren de financiële en emotionele keuzes te overzien.
Zo is de keuze voor varkenshouder Ormel (36) wel of geen schaalvergroting? Het is meer dan alleen een kwestie van aantallen varkens. Als zijn bedrijf groeit, wordt hij personeelsmanager en moet hij mensen in dienst nemen. En dat wil hij niet. "Ik wil graag tussen mijn dieren lopen. Ik wil varkenshouder blijven.'"
Almaar groeien
Coach Te Kiefte: "Ik denk dat dit bij veel boeren speelt. De marges worden steeds kleiner. Dat betekent dat de schaalvergroting heel hard gaat. Het aantal boeren neemt iedere tien jaar met de helft af. Het aantal dieren blijft gelijk. Doe je niet mee aan de onvermijdelijke schaalvergroting, dan dreigt het einde van je bedrijf."
Doe je als boer mee, dan is volgens Te Kiefte mogelijk het gevolg dat het bedrijf niet meer bij de boer past. "De boer is dan meegegaan in de druk van het grote groeien om voldoende inkomen te houden." Voor Te Kiefte, zelf boerin, was dat een van de redenen waarom zij coach is geworden. Haar man is varkenshouder, maar zij maakte een andere keuze omdat ze geen zin had in almaar groeien.
Er wordt niet met ons gesproken maar over ons.
Voor veehouder Vermeer hakte zijn vader vorig jaar de knoop door: geen gemengd bedrijf meer met vleesvarkens én koeien, alleen nog koeien. Specialisatie was onvermijdelijk, om het hoofd boven water te houden.
Voor Vermeer was dat "wel even wennen", zegt hij tegen coach Simons. "Het paste in ons bedrijf, varkens en koeien pasten mooi bij elkaar." Vermeer, die eenzaam was en worstelde met het nieuwe bedrijf, is nu weer enthousiast boer. Na een workshop van coach Simons zag hij het nut in van contacten met boeren in de omgeving.
Initiatieven
Met deze collega's is hij actief in de Stichting Duinboeren die zich inzet voor natuurontwikkeling. Vermeer ondersteunt jonge boeren met kennis, inzicht in hun eigen netwerk en communicatie op en rond het bedrijf. "De stikstofproblematiek wordt er flink in meegenomen. We zijn in contact met de provincie over een gebiedsgerichte aanpak."
Die initiatieven zijn volgens hem nodig "omdat er zo veel over ons (boeren) is heen gekomen. En nog steeds komt. Er wordt door (de verschillende overheden) niet met ons gesproken maar over ons."
