Protestjaar 2019: actievoeren verbroedert, maar heeft het ook zin?

• Sophie van der Meer

Sinds de roerige jaren 60 en 70 is er niet meer zoveel geprotesteerd als in het afgelopen jaar. Boeren, leraren, zorgpersoneel en klimaatactivisten lieten het afgelopen jaar van zich horen. Wat maakt dat zij hun koeien, kinderen, klassen en patiënten achterlieten om de straat op te gaan?

Meer geld en waardering

Verpleegkundige Marleen Eikelenboom organiseerde als lid van het actiecomité het protest bij het Haags Medisch Centrum Westeinde. "Alle medewerkers die onder de ziekenhuis-cao vallen, moeten meer gaan verdienen. Kennis en ervaring rennen nu het ziekenhuis uit. Wie zorgt er dan later voor jou of voor mij?"

In de zorg zijn er grote personeelstekorten. Voor zorgmedewerkers is de nood in hun sector zó hoog dat zij op 20 november massaal het werk neerlegden en de eerste landelijke ziekenhuisstaking ooit hielden. Volgens vakbond FNV voerden meer dan 150.000 zorgverleners actie.

Ook de leraren zijn meerdere keren in actie gekomen vanwege de problemen in hun sector. Op 15 maart stonden er 40.000 leraren op het Malieveld, aldus de Algemene Onderwijsbond. Bij de staking op 6 november deed zo'n 80 procent van alle scholen mee, volgens de organisatoren.

Leraar Mohammed Guellaï was er beide keren bij. Hij noemt het lerarentekort "een maatschappelijk probleem", omdat het een bedreiging vormt voor de gelijke kansen in het onderwijs. Volgens prognoses komen we in 2023 duizenden leraren tekort. Mohammed pleit net als Marleen voor meer geld en waardering.

In 2019 laaide ook de stikstofcrisis op. Melkveehouders vrezen dat zij hun uitstoot zullen moeten reduceren, terwijl andere sectoren mogen blijven uitstoten. De uitspraak van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot dat de veestapel in Nederland zou moeten halveren, was de druppel die de emmer van de boeren deed overlopen.

"We voelen ons echt beetgenomen door de politiek", zegt boer Wim Bonestroo. De acties van de boeren die volgden kunnen niemand ontgaan zijn. Met duizenden trekkers tegelijk trokken ze op 1 oktober naar Den Haag. Gevolg: de drukste ochtendspits ooit met ruim 1000 kilometer file. "Kippenvel", aldus de melkveehouder.

Met hun tractoren kregen de boeren een aantal keer het hele land plat. Dát troefmiddel had niet iedereen. Toen klimaatactivisten wegen blokkeerden, werden ze opgepakt. "De boeren deden hetzelfde, maar gingen vrijuit. Dat is meten met twee maten", vindt student Stijn Warmenhoven, die zich inzet voor het klimaat.

"Maar", werpt boer Wim tegen, "uiteindelijk kunnen we niet een hele economie stil gaan leggen, omdat we het klimaat allemaal heel belangrijk vinden". Stijn is het absoluut niet met hem eens. Hij vindt juist dat de overheid nog niet genoeg actie onderneemt om het klimaat te beschermen. "Het is niet vijf voor twaalf, het is al vijf óver twaalf."

Stijn zat nog op de middelbare school toen hij begin dit jaar overal in Europa jongeren de straat op zag gaan voor het klimaat. Samen met zijn medescholieren zette hij een actiegroep op en bracht duizenden jongeren op de been. Op 7 februari liepen de zogenoemde klimaatspijbelaars een protestmars door Den Haag, startend op het Malieveld. "Het was de mooiste dag van m'n leven", zegt Stijn. "En ik kan het zeggen, want ik ben pas 18."

Hebben de acties van Marleen, Mohammed, Stijn en Wim zin gehad? Wat vinden ze zelf van wat ze hebben bereikt? Bekijk het hier:

Vier verschillende groepen met vier verschillende, soms zelfs tegengestelde, doelen die allen duizenden mensen op de been kregen. De gemeente Den Haag kreeg honderden aanvragen méér om te mogen protesteren dan een aantal jaar geleden. In Amsterdam is het aantal aanvragen zelfs verdriedubbeld in de afgelopen drie jaar. Heeft al dat protesteren nu zin gehad?

Het zorgpersoneel én de leraren hielden er een nieuw cao-akkoord aan over. Is de kous daarmee af? "Nee", zeggen zowel Mohammed als Marleen. Het gaat economisch goed met Nederland, maar leraren en verplegend personeel kunnen niet de kwaliteit bieden die ze graag zouden willen leveren. Het einde van de personeelstekorten lijkt niet in zicht.

"Geef mijn beroep de waardering en de aantrekkelijkheid die het verdient zodat meer goede mensen voor het onderwijs kiezen en niet weglopen", zegt Mohammed. Vooralsnog gaan de aangekondigde acties eind januari 2020 vanuit het onderwijs dan ook gewoon door. Ook de boeren en de klimaatjongeren zijn nog niet tevreden.

Misschien wel het grootste effect van de acties in 2019 is dat alle vier de groepen verenigd zijn en zich weten te mobiliseren. "Actievoeren verbroedert", vat Marleen het saamhorigheidsgevoel samen. Dat herkent Stijn. In een lantaarnpaal geklommen zag hij de hele straat richting het Malieveld gevuld met jongeren "die het niet alleen met mij, maar het met elkáár eens waren".