'Inspectie Justitie en Veiligheid liet zich jarenlang beïnvloeden'

De Inspectie Justitie en Veiligheid heeft jarenlang onderzoeksresultaten aangepast onder druk van topambtenaren, meldt het AD op basis van informatie van zeven klokkenluiders. Daardoor zou gevoelige informatie niet aan de Tweede Kamer zijn doorgegeven.

De klokkenluiders stellen dat er sprake was van een verkeerde cultuur bij de inspectie. Sommige inspecteurs kregen daardoor burn-outverschijnselen, anderen gingen bewust eerder met pensioen.

WODC-affaire

Zeven medewerkers van de inspectie stapten in 2017 naar de coördinator integriteit. Zij spraken van een cultuur van "oneigenlijke beïnvloeding". Daardoor zouden onwelgevallige conclusies uit hun onderzoeken zijn aangepast of weggelaten.

In datzelfde jaar bleek door onthullingen van Nieuwsuur dat een ander onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid, het onafhankelijk geachte onderzoeksinstituut WODC, jarenlang sterk werd beïnvloed door de ambtelijke top. Een commissie die deze affaire onderzocht, oordeelde dat het ministerie de onafhankelijkheid van het instituut had geschaad.

Martelvideo's en kinderporno

De inspectierapporten die zouden zijn beïnvloed gingen over de brandweer, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de toepassing van de nekklem. Dat laatste onderzoek was naar aanleiding van de dood van Mitch Henriquez in 2015. Het rapport over de brandweer zou zijn beïnvloed door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Ook bij de IND was er volgens de klokkenluiders sprake van inmenging. Bij controles van asielzoekers die net in Nederland een verblijfsvergunning hadden aangevraagd, werden op hun telefoons "expliciete video's van martelingen gevonden". Ook zou op sommige telefoons kinderporno zijn aangetroffen.

Met die informatie zou op verzoek van de leiding niets zijn gedaan, omdat IND-perikelen politiek gevoelig liggen. "Er zijn mogelijk terroristen doorgevoerd naar een azc", zegt een bron. "Dat mocht niet in het rapport verschijnen."

Geen ongewenste beïnvloeding

In reactie op de klachten werd eerst een onderzoek ingesteld naar het brandweerrapport. Daaruit bleek dat de inspectie regelmatig met de NCTV had overlegd, maar dat dat volgens de inspecteurs tot een beter rapport had geleid: er was dus geen sprake van "ongewenste beïnvloeding."

De Tweede Kamer wordt in mei 2018 geïnformeerd over de uitkomsten van het klachtenonderzoek, maar krijgt niet het volledige rapport. "Alles wat je daar leest, geeft aanleiding tot nieuwe vragen. En dan loopt dit helemaal uit de bocht", zei de plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie daarover tegen de inspecteurs, schrijft het AD.

Het ministerie zegt nu dat het onderzoek niet aan de Kamer is gegeven, omdat aan medewerkers vertrouwelijkheid was toegezegd. "Elementen uit het onderzoeksrapport zijn terug te voeren op personen die betrokken zijn bij de totstandkoming van het onderzoek." Delen van het klachtenonderzoek zijn na een openbaarheidsprocedure vorige maand alsnog gepubliceerd.

Een onderzoek naar de andere klachten werd door de justitietop stopgezet. Het ministerie zegt dat een vervolgonderzoek niet nodig was, omdat er al verbeteringen in gang waren gezet. " De achterliggende problematiek was namelijk hetzelfde."

"Onze meldingen zijn dus nooit serieus onderzocht en de Tweede Kamer mocht er niets van weten", zegt een klokkenluider tegen het AD.

D66-Kamerlid Maarten Groothuizen noemt het een verbijsterend verhaal. "Het lijkt op een herhaling van de WODC-affaire, alleen dan misschien nog wel erger", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Als dit klopt, is er sprake van een patroon. Dit is geen toeval meer."

Groothuizen zegt dat het erop lijkt dat er bij het ministerie van Justitie en Veiligheid een grote neiging was om onwelgevallig nieuws weg te houden bij de media en de Tweede Kamer. Hij wil dat de zaak wordt uitgezocht. "Wat klopt er van die beweringen en hoe is er omgegaan met de klachten van de inspecteurs? Minister Grapperhaus is aan zet."

De kwestie komt vanmiddag aan de orde in het wekelijkse vragenuur in de Tweede Kamer.