Het stikstofbeleid voor de landbouw dat het kabinet nu voorstelt, is op juridisch drijfzand gebouwd. En de stikstofberekeningen en -modellen zijn zo onzeker dat je er geen beleid op moet willen baseren.
Dat zeggen verschillende wetenschappers, juridisch deskundigen en advocaten die waren uitgenodigd door de Tweede Kamer. De Kamerleden hebben morgen een debat met minister Schouten van Landbouw over de stikstofcrisis en willen zich goed voorbereiden.
Een belangrijk onderwerp van het vraaggesprek was het plan van Schouten en de provincies om de landbouw te verkleinen. Advocaat Franca Damen spreekt van rigoureuze maatregelen die "de wereldwijd toonaangevende agrarische sector uit eigen land verdrijven".
De maatregelen leveren rechtsonzekerheid op voor boeren, zegt Damen. "Het is in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur om te zeggen 'we gaan door met deze modellen en zoek het maar uit bij de rechter'." En of de maatregelen natuurgebieden beschermen is nog maar de vraag, zegt zij.
Ook andere juristen twijfelen aan de houdbaarheid van de stikstofplannen:
Ook hoogleraar internationaal natuurbeschermingsrecht Kees Bastmeijer wijst op de juridisch zwakke onderbouwing van het kabinetsbeleid. "De Europese rechter heeft het helemaal niet over 'grenswaarden' of 'extern salderen' of wat we in Nederland ook verzonnen hebben", zegt hij.
Volgens Bastmeijer wil het Europees Hof dat per vergunning wordt aangetoond dat een individueel natuurgebied geen last heeft van een teveel aan stikstof. Hij vindt dat het kabinet zich met het beleid hierop moet richten, en niet op algemene maatregelen.
Juridisch adviseur Valentijn Wösten heeft in honderden 'stikstofzaken' geadviseerd en won uiteindelijk bij het Europese Hof. Hij vindt dat de overheid de afgelopen jaren "wanbestuur" heeft geleverd door het stikstofprobleem voor zich uit te schuiven.
De landbouw verkleinen op basis van vrijwilligheid gaat veel te langzaam, zegt hij. "Als dat zo blijft, kun je er vergif op innemen dat het misgaat."
In het eerste deel van de hoorzitting ging het over de stikstofmetingen en de berekeningsmodellen. Meerdere onderzoekers zeiden dat je op die modellen geen beleid kunt maken:
Het RIVM houdt vast aan de wetenschappelijke waarde van het berekeningsmodel stikstof, maar zegt daarbij dat het model onzekerheden kent. Toch wordt het kabinetsbeleid erop gebaseerd.
Ondernemer en journalist Rutger van den Noort vindt dit kwalijk. "Het stikstofmodel (Aerius calculator) is goed voor landelijke inschattingen. Maar als je kijkt hoe het provinciaal of lokaal uitwerkt, met onzekerheidspercentages van 70 tot 100 procent dan ben je beleid aan het maken met een model waar het niet voor bedoeld is."
De Kamerleden zijn intussen flink in verwarring van het oordeel van de deskundigen. Beleid bedenken wordt zo wel heel lastig, zeggen zij:
Morgen hebben de Kamerleden dus het debat met minister Schouten over de maatregelen, waarvan in toenemende mate onzeker is of ze wel doeltreffend zijn.
