Honderden projecten, zoals de uitbreiding van stallen, de aanleg van wegen en de opening van Lelystad Airport, dreigen te sneuvelen of vertraagd te worden. Dat komt door een uitspraak van de Raad van State, die zegt dat de projecten mogelijk in strijd zijn met het streven om de stikstofuitstoot terug te dringen. Met die boodschap kwam minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit gisteravond. Maar hoe zit dat precies?
Wat is er schadelijk aan stikstof?
Er is in de natuur in Nederland te veel stikstof aanwezig. En dat is slecht voor de biodiversiteit, de verscheidenheid aan planten en dieren. Dat zit zo: stikstof wordt in de vorm van ammoniak uitgestoten door de landbouw. Boeren gebruiken poep van koeien, varkens en kippen als mest voor gewassen. Een deel van die mest verdampt als ammoniak, komt in de lucht en slaat weer neer in de natuur.
Die stikstof verrijkt vervolgens de bodem. En daardoor verliezen zeldzame planten, die het goed doen op voedselarme grond, het van planten die van voedselrijke grond houden. Zo wordt de zeldzame orchidee verdrongen door de brandnetel. En dieren die van die zeldzame planten leven, verdwijnen vervolgens ook.
Onder meer op de heide, in de duinen en het hoogveen neemt door de neerslag van ammoniak het aantal planten en dieren af.
Stikstof komt niet alleen in de vorm van ammoniak in het milieu, maar het wordt ook als stikstofoxide uitgestoten door auto's en door de industrie. Stikstofoxide is ook nog eens schadelijk voor je gezondheid, vooral voor je longen.
Wat heeft de Raad van State nu besloten?
Om de hoeveelheid stikstof in de natuur terug te dringen werkt de overheid sinds 2015 met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Van de 160 zogeheten Natura 2000-gebieden hebben er namelijk 118 last van te veel ammoniak en/of stikstofoxide.
Maar die aanpak voldoet niet, zo oordeelde vorige maand dus de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van het land. Eind vorig jaar tikte het Europees Hof van Justitie Nederland al op de vingers.
Want de overheid geeft nu toestemming voor allerlei projecten die voor nog meer stikstof zorgen, zoals vergunningen voor uitbreiding van veeteeltbedrijven of de aanleg van wegen.
De overheid vond dat dat mag, omdat er in het PAS ook maatregelen staan om de nadelige gevolgen van stikstof op natuurgebieden te verminderen. Maar van die maatregelen staat niet vooraf vast of ze voldoende zijn. En dat moet wel, zei eerder al het Europese Hof en nu ook de Raad van State. "Pas dan kan de overheid een nieuwe activiteit toestaan", aldus de Raad van State.
"Het PAS loopt nu vooruit op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden en geeft daarbij 'vooraf' toestemming aan nieuwe activiteiten. Dat mag niet, want dat is in strijd met Europese natuurwetgeving."
Wat zijn de gevolgen?
De overheid mag van de Raad van State voorlopig dus geen vergunningen meer uitgeven voor allerlei projecten die de stikstofuitstoot verhogen in de buurt van Natura 2000-gebieden. Dat heeft onder meer mogelijke gevolgen voor de opening van Lelystad Airport, de uitbreiding van industrieterrein Chemelot, de aanleg van Logistiek Park Moerdijk en de verbreding van de snelweg A1 in het oosten van het land, de A2 in Limburg en de A27 bij landgoed Amelisweerd.
Om hoeveel projecten het gaat is het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit nog aan het inventariseren. Maar het zijn er honderden tot mogelijk wel duizenden. Projecten mogen pas doorgang vinden als er per project een stikstofplan komt, waarmee bewezen wordt dat de natuur in de omgeving er geen last van heeft. Minister Schouten heeft nu een nieuwe organisatie opgericht die hier aan gaat werken.
De uitspraak heeft volgens de minister geen gevolgen voor projecten met een vergunning die al onherroepelijk is.
