Het Europees Parlement heeft meer invloed dan ooit. "De burger heeft daardoor, via hen, méér invloed op de Europese besluitvorming". Dat zegt hoogleraar Europees recht aan de Universiteit van Amsterdam Christina Eckes.
Tientallen jaren werd de macht in het Europees Parlement verdeeld tussen de twee grote blokken: de christendemocraten en de sociaaldemocraten. Vanaf vandaag moet die macht gedeeld worden met Europese groenen en liberalen. Want voor het eerst sinds de eerste verkiezingen in 1979 zijn de christendemocraten en sociaaldemocraten hun meerderheid in het Europees Parlement kwijt.
Brussel
"Er komen nu dus meer stromingen in het Europees Parlement. Dus zal er meer discussie zijn", zegt Eckes. "Vooral de macht van de liberalen is uitgebreid, zij zijn een sterke derde kracht."
Sinds de jaren 90 neemt de macht van de grote partijen in het Europese Parlement af, zegt Eckes. "Nu is deze trend versneld maar de krimp is niet nieuw. De nationale bewegingen spelen daarin in een rol maar het is ook een reactie op de compromis-politiek van Europa. We hebben nu een ander verhouding dus ook de compromis-politiek zal hierdoor afnemen."
De Europese Commissie rekent op een nieuw Europees Parlement vol toewijding, heeft een woordvoerder laten weten. "De pro-Europese partijen hebben de verkiezingen gewonnen. Er is een pro-Europese meerderheid die wil werken aan de toekomst van Europa. De populisten hebben niet gewonnen."
Eckes zegt dat veel zaken op nationaal niveau nauwelijks meer geregeld kunnen worden. "Dus gebeurt het steeds meer in Brussel." Ze noemt handelsverdragen, databescherming, intellectueel eigendom en internationale verdragen als voorbeelden.
Dat de Europese verkiezingen niet alleen meer een maatstaf voor binnenlandse politiek zijn, blijkt volgens Eckes ook uit de enorme opkomst. "Mensen zijn betrokken. En voor veel Europeanen is het duidelijk dat het Europees Parlement macht heeft en dat het dus belangrijk is om te stemmen. Die 51 procent is de hoogste opkomst in 25 jaren. Dat geeft extra legitimiteit."
Geen tweederangs verkiezingen
Eckes is voorstander van meer macht naar het Europees Parlement. "Tot nu toe is veel nationaal beleid Europees geworden, maar de politiek is volkomen nationaal gebleven. Dat maakt de greep van lidstaten op Europa zo sterk", zei ze eerder in NRC Handelsblad.
"Als je het Europees Parlement belangrijker maakt en als media daar ook beter verslag van doen, geef je burgers het signaal dat Europese verkiezingen geen tweederangs verkiezingen zijn. Er moet iets op gang komen waardoor burgers denken: hé, daar gebeurt iets, dit gaat mij aan."
De hoogleraar vindt het opvallend dat de uitslag in het bijzonder positief is voor de groene fracties. "Dat is dus duidelijk een zorg om het klimaat. Zeker in Duitsland, Ierland en ook in Nederland." En wat haar ook opvalt is dat er toch minder stemmen zijn gegeven aan de populisten. "Minder dan verwacht."
Te grote rol
Het Europees Parlement gaat niet over of je voor of tegen Europa bent, zegt Eckes. Ze zegt dat VVD-leider Mark Rutte een te specifieke boodschap had in de campagne: "Je bent voor of tegen Europa. Hij had geen duidelijke positie over Europa."
Morgenavond dineren alle EU-leiders om te praten over één ding: wie wordt de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. De eerste lijnen worden daar uitgezet. Nog geen namen, maar wel een poging om niet voor het blok gezet te worden door het Europese Parlement, zegt redacteur Brussel Bert van Slooten.
"Regeringsleiders als Emmanuel Macron en premier Mark Rutte zijn fel tegen een al te grote rol van het Europees Parlement. Zij beroepen zich op een tekst in de Europese verdragen die voorschrijft dat regeringsleiders slechts rekening hoeven te houden met de verkiezingsuitslag."
Bezorgd
Frans Timmermans, komt dan mogelijk in zicht. Absolute winnaar werd Timmermans zondagnacht niet. Van Slooten: "Maar met zijn statuur als de huidige tweede man van de Commissie en de man die voor een bescheiden heropleving van de sociaaldemocratie zorgde, dwingt hij respect af."
Eckes begrijpt het Timmermans-effect wel. "Mensen willen toch graag 'eigen' mensen in Europa en zijn bezorg over hun sociale positie en hebben zorgen over ongelijkheid. De sociaaldemocraten hebben het daarom goed gedaan. De uitslag laat vooral zien dat mensen in West- Europa bezorgd zijn over de gevolgen van de klimaatverandering en sociale thema's."
