Het is zaterdagochtend als oud-ambtenaar Kees Clement en zo'n negen andere vrijwilligers van 'De Buurtbezem' samenkomen bij de kerk in Vlaardingen, hun vertrouwde verzamelpunt. Gewapend met vuilniszakken, grijpers en felgroene hesjes prikken deze buurtgenoten ongeveer een keer in de maand zwerfafval.
Van 1994 tot en met 2007 pakte Clement het afvalprobleem aan op veel grotere schaal. Hij werkte toen op het ministerie van Infrastructuur en Milieu. "Ik heb een groot aantal ministers en staatssecretarissen meegemaakt die het verpakkingsbeleid vorm hebben gegeven."
Tijdens die jaren was hij 'coördinator verpakkingen' en voerde hij de onderhandelingen met het bedrijfsleven om de hoeveelheid verpakkingsmateriaal dat op de markt werd gebracht te verminderen. Het doel: afval en zwerfafval terugdringen.
Geen sancties
Van dichtbij maakte Clement mee hoe er vrijwillige convenanten werden beklonken met bedrijven. Maar nu kijkt hij kritisch terug op die periode. "De druk die van deze vrijwillige afspraken uitgaat is beperkt. Ze hebben niets opgeleverd. Het is toch steeds weer pappen en nathouden."
Hij doelt daarmee op de doelstellingen om de totale hoeveelheid verpakkingsmateriaal terug te brengen. Deze werden niet gehaald door het bedrijfsleven. Na een korte afname nam de hoeveelheid op de markt gebrachte verpakkingen eind jaren 90 zelfs weer toe. Sancties volgden er niet. "Dan haalden men de doelstellingen niet en dan zeiden wij 'nou dan gaan we gewoon weer nieuwe afspraken maken'."
Clement is ondertussen gepensioneerd. Hij prikt nu zo'n twee jaar zwerfafval. Het milieu gaat 'm nog steeds aan het hart. Hoewel de buurt waar hij woont redelijk schoon is, prikken hij en de vrijwilligers elke keer weer vuilniszakken vol blik, plastic flesjes, peuken, wikkels en nog veel meer. "Nu valt het wel mee met het zwerfafval, ook omdat de winter net voorbij is."
"Uiteindelijk is het niet zo ingewikkeld en moet de politiek gewoon zeggen: 'nu is het afgelopen'. Dat heeft de politiek tot nu toe niet gedaan. En als de politiek dat niet doet, neemt het bedrijfsleven alle ruimte. Totdat ze zeggen: hop, er komt meer wetgeving of statiegeld."
Het mislukken van de pacten laat zien dat er zonder keiharde afspraken niets gebeurt, meent Clement. "De vrijwillige afspraken hebben niets opgeleverd. Het bedrijfsleven zal zeggen: 'zonder die doelstellingen waren we nooit zo ver gekomen'. Ja, dank je de koekoek. Het is gewoon niet gehaald. De politiek moet zeggen: 'jullie hebben het niet gehaald, nu komt er meer wetgeving en we gaan ons houden aan die wetgeving'."
Somber
Hij is somber over de nieuwe afspraken die staatssecretaris Van Veldhoven in het zogenoemde Plastic Pact heeft gemaakt met het bedrijfsleven. Hij vindt dat de afspraken juridisch afdwingbaar moeten zijn, anders gebruiken bedrijven het pact enkel als 'reclame': "Het bedrijfsleven wil zo aan de consument laten zien 'moet je kijken wat we allemaal doen'. Maar uiteindelijk is dit voor bedrijven enkel een marketingstunt."
De afvalgrijpers en hesjes hebben Clement en de andere vrijwilligers gekregen van Nederland Schoon, de lobbyorganisatie van de drank- en verpakkingsindustrie. "Dat is mijn grote frustratie", zegt Clement. "Dit hesje heeft de industrie betaald. Maar ze hebben me daarmee wel afgekocht. Zo voelt dat wel."
"Soms denk ik ook, ik hou ermee op. Maar ja, ik heb toch solidariteit met de buurt. Dat is wel een dubbel gevoel."
